سیاه سرفه که به نام سرفه صد روزه نیز شهرت پیدا کرده یک بیماری باکتریایی بسیار خطرناک و به شدت مسری است که در طول تاریخ عامل مرگ هزاران کودک (به خصوص در سنین کمتر از یک سال) بوده است.
خوشبختانه پس از کشف واکسن موثر برای پیشگیری از این بیماری، مرگ و میر ناشی از آن تا حد زیادی کاهش یافته است، اگرچه پروسه کشف و تولید واکسن سیاه سرفه (به انگلیسی: Pertussis vaccine) با فراز و نشیب های زیادی همراه بوده است.
در ادامه قصد داریم درباره تاریخچه و کاشف واکسن سیاه سرفه صحبت کنیم، با کوکا همراه باشید.
منشا تاریخی بیماری سیاه سرفه
در قرن هفتم میلادی و در دوره سلسله سوئی، یک بیماری شبیه سیاه سرفه در چین شیوع پیدا کرد که دانشمند و پزشک چینی به نام یوانفانگ چائو آن را با نام سرفه صد روزه توصیف کرد. هزار سال بعد از آن و در سال 1578 در فرانسه پزشکی به نام گیوم دی بایلو، توصیفی از بیماری سیاه سرفه در میان کودکان پاریس ارائه داد.
دانشمندان معتقد هستند اولین شیوع بیماری سیاه سرفه در ایران ثبت شده است. در اروپا نیز شیوع این بیماری اولین بار در قرن شانزدهم توصیف شد اما تا 300 سال بعد از آن عامل بیماری شناخته نشد.
تاریخچه واکسن سیاه سرفه
دانشمندان از سال 1906 و پس از کشف عامل بیماری سیاه سرفه، تحقیقات روی تولید واکسن این بیماری را آغاز کردند. و طی سال های بعد چندین واکسن مختلف برای این بیماری تولید شد اما تا دهه 30 میلادی هیچ یک از واکسن های تولید شده از کارایی لازم برخوردار نبودند به طوری که در اوایل دهه 30 تنها در ایالات متحده سالانه حدود 6 هزار کودک در اثر ابتلا به این بیماری فوت می کردند.
این آمار و ارقام از بسیاری از بیماری های شایع آن زمان مانند دیفتری، تب اسکارلت، سل یا فلج اطفال بیشتر بود.
گفته شده افراد مبتلا به این بیماری سرفه خاصی داشتند و باکتری عامل این بیماری که قدرت سرایت بالایی داشت از طریق سرفه به دیگران منتقل می شد. یکی از عوارض خطرناک سیاه سرفه، سندرم کودک تکان خورده (لرزان) بود که بسیاری از کودکانی که به آن دچار می شدند از بین می رفتند.
گفته شده در اوایل قرن 20 میزان مرگ و میر ناشی از سیاه سرفه در کودکان حدود 10 درصد بوده است.
کاشف واکسن سیاه سرفه چه کسی است؟
جدا سازی کامل و رشد عامل باکتریایی بیماری سیاه سرفه اولین بار در سال 1906 توسط دو پزشک به نام های ژول بوردت و اکتاو ژانگو انجام و تلاش برای تولید واکسن سلول کامل غیر فعال شده برای این بیماری بلافاصله بعد از کشت باکتری در همان سال آغاز شد.
در دهه 1920 دکتر لوئیس دبلیو سائر واکسن ضعیفی برای سیاه سرفه تولید کرد و در سال 1925 یک پزشک دانمارکی به نام ثورالد مادسن اولین کسی بود که واکسن سلول کامل این بیماری را در مقیاس وسیع آزمایش کرد. او از این واکسن برای کنترل شیوع سیاه سرفه در جزایر فارو دریای شمال بهره برد.
سال 1932 و به دنبال شیوع این بیماری در آتلانتای جورجیا، یک متخصص اطفال به نام لیلا دنمارک مطالعات خود را در زمینه تولید واکسن آغاز کرد. طی شش سال بعد نتایج مطالعات او در مجله انجمن پزشکی آمریکایی منتشر شد و او با مشارکت دانشگاه اموری و شرکت الی لیلی و کمپانی اولین واکسن سیاه سرفه را تولید کرد.
دو دانشمند زن دیگر به نام های پرل کندریک و گریس الدرینگ نیز از سال 1932 روی این بیماری تحقیق می کردند، آن ها معلم سابق مدرسه بودند که در گرند رپیدز میشیگان در کنار هم زندگی می کردند.
در سال 1939 این خانم ها با همکاری یک شیمی دان آفریقایی – آمریکایی به نام لونی گوردون موفق به تولید یک واکسن سلول کامل غیر فعال بسیار موثر شدند و طی دهه 40 این واکسن را با واکسن های کزاز و دیفتری ترکیب و یک واکسن ترکیبی به نام DTP تولید کردند که مورد استقبال گسترده مردم قرار گرفت.
فراز و نشیب های واکسن سیاه سرفه
طی دهه های 70 و 80 میلادی دانشمندان در مورد این که آیا مولفه سلول کامل سیاه سرفه می تواند در موارد نادر باعث آسیب دائمی مغزی (انسفالوپاتی واکسن سیاه سرفه) شود یا خیر بحث های زیادی کردند.
با این حال پزشکان همچنان استفاده از این واکسن را به دلیل فواید فراوان آن توصیه می کردند زیرا از یک سو در صورت صحت این ادعا، احتمال آن بسیار کم و 1 در هر 310 هزار واکسیناسیون بود و از سوی دیگر ابتلا به سیاه سرفه در بسیاری موارد خطر مرگ را به دنبال داشت.
مطالعات بعدی نشان داد بین این ادعا و واکسن DTP رابطه ای وجود ندارد، با این حال تبلیغات منفی و ایجاد رعب و وحشت باعث کاهش واکسیناسیون در چند کشور از جمله انگلیس، سوئد و ژاپن شد که در نتیجه آن ابتلا به سیاه سرفه در آن نواحی افزایش چشمگیری داشت.
این نگرانی ها در نهایت به تولید واکسن های جدید در دهه 80 منجر شد که در تولید آن ها به جای سلول کامل تنها از چند آنتی ژن منتخب باکتری سیاه سرفه استفاده شده بود تا عوارض جانبی واکسن کاهش پیدا کند. این واکسن ها به بخشی از واکسیناسیون DTaP در کودکان تبدیل شدند.
سال 2005 دو محصول جدید مجوز استفاده در نوجوانان و بزرگسالان را پیدا کردند که در آن ها نیز توکسوئیدهای کزاز و دیفتری با واکسن سیاه سرفه ادغام شده بود. این واکسن ها که به نام Tdap شهرت پیدا کردند حاوی مقادیر کمتر آنتی ژن سیاه سرفه در مقایسه با واکسن های DTaP بودند.
منابع: wikipedia – history – cmr
🔥 برای مشاهده سریع جدیدترین فال های امروز روی دکمه زیر کلیک فرمایید
