کاشف واکسن آنفلوآنزا کیست؟

بیماری آنفلوآنزا از بیماری های عفونی ایجاد شده توسط ویروس آنفلوآنزا است که طی صدها و شاید هزاران سال گذشته جان بسیاری از انسان ها را تهدید کرده و تا قبل از کشف واکسن این بیماری، در اثر اپیدمی های مرگبار سویه های مختلف آن در بسیاری از کشورها، میلیون ها نفر جان خود را از دست داده اند.

خوشبختانه بعد از کشف واکسن آنفلوآنزا و به مرور زمان تعداد مرگ و میرهای ناشی از این بیماری تا حد زیادی کاهش یافته است و در حال حاضر به صورت سالیانه واکسیناسیون آن انجام می شود.

در ادامه قصد داریم درباره تاریخچه و کاشف واکسن آنفلوآنزا صحبت کنیم، با کوکا همراه باشید.

منشا تاریخی بیماری آنفلوآنزا

آنفلوآنزا یک کلمه ایتالیایی است و از واژه influence به معنای اثر یا نفوذ گرفته شده زیرا در ابتدا علت این بیماری را به اثر طالع و ستاره ها نسبت می دادند.

متاسفانه درباره پیشینه بیماری آنفلوآنزا تا قبل از سال 1500 اطلاعاتی وجود ندارد، به همین دلیل نمی توان در مورد شیوع آن در گذشته های بسیار دور چیزی گفت اما به نظر می رسد احتمالا اولین بیماری همه گیر آنفلوآنزا حدود 6 هزار سال قبل از میلاد در چین رخ داده است و علائم آنفلوآنزای انسانی حدود 2400 سال پیش توسط بقراط توصیف شده است.

اگرچه ویروس آنفلوآنزا احتمالا عمر طولانی دارد و در طول تاریخ بشر جان انسان های زیادی را گرفته است اما از آن جا که علائم آن با بسیاری از بیماری های تنفسی شباهت دارد نمی توان با قطعیت در این باره صحبت کرد.

این بیماری احتمالا از اروپا به آمریکا گسترش یافته زیرا تقریبا کل جمعیت بومی آنتیل با یک اپیدمی شبه آنفلوآنزا که در سال 1493 و پس از ورود کریستف کلمب شیوع پیدا کرد کشته شدند. همچنین اولین همه گیری قطعی آنفلوآنزا که بدون شک در سراسر جهان شیوع یافت به سال 1557 بر می گردد.

این بیماری در اواسط قرن هجدهم در قاره اروپا شیوع یافت و آنفلوآنزای اسپانیایی که یکی از مرگبارترین اپیدمی های این بیماری در تاریخ بوده در سال 1918 حدود 40 تا 50 میلیون نفر در سراسر دنیا را به کام مرگ برد. این بیماری در ایران نیز همه گیر شد و حدود 8 تا 22 درصد جمعیت جان خود را از دست دادند.

تاریخچه واکسن آنفلوآنزا

انواع واکسن آنفلوآنزا

از یک دیدگاه واکسن آنفلوآنزا را به دو نوع تزریقی یا اسپری بینی تقسیم بندی می کنند.

در اسپری بینی از ویروس های زنده ضعیف شده – که ممکن است عفونت خفیف تری نسبت به ویروس اصلی ایجاد کنند – استفاده شده در حالی که در واکسن های تزریقی، ویروس های مرده یا اجزای ویروسی – که هیچ یک قادر به تکثیر در بدن نیستند اما استفاده از آن ها می تواند باعث ایجاد ایمنی و پیشگیری از ابتلا به بیماری شود – به کار رفته است.

مورد دوم هیچ گونه علائم ابتلا به بیماری ایجاد نمی کند زیرا واکسن حاوی هیچ ویروس زنده ای نیست اما استفاده از اسپری بینی در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند می تواند به علائم خفیف آنفلوآنزا منجر شود.

لازم به ذکر است در گذشته استفاده از اسپری بینی به دلیل احتمال بروز علائم بیماری توصیه نمی شد اما در سال 2018 متخصصان اسپری های بینی بهبود یافته را برای استفاده در برخی افراد تایید کردند.

تلاش های اولیه برای کنترل بیماری آنفلوآنزا

همه گیری آنفلوآنزا در ابتدای قرن بیستم و طی سال های 1918 و 1919 باعث شد محققان مطالعات گسترده خود در زمینه شناخت و کنترل این بیماری را آغاز کنند. این تحقیقات به جدا سازی آنفلوآنزای نوع A در سال 1933 و جدا سازی آنفلوآنزای نوع B در سال 1936 منجر شد.

جالب است بدانید تا قبل از سال 1933 مردم گمان می کردند عامل بیماری آنفلوآنزا نوعی باکتری به نام هموفیلوس آنفلوانزا می باشد اما در این سال محققان متوجه شدند این بیماری نوعی عارضه ویروسی است.

دکتر ارنست ویلیام گودپاسچر و همکارانش اولین قدم در جهت کشف واکسن را انجام دادند و سال 1931 موفق به رشد ویروس آنفلوآنزا در تخم مرغ شدند. تلاش های آن ها توسط محققان دیگر از جمله دکتر توماس فرانسیس، جوناس سالک و ویلسون اسمیت ادامه یافت تا به تولید اولین واکسن های آزمایشی آنفلوآنزا در سال 1938 منجر شد.

کاشف واکسن آنفلوآنزا

دکتر جوناس سالک و توماس فرانسیس اولین واکسن رسمی برای ویروس آنفلوآنزا را تولید کردند که در دهه 1940 و طی جنگ جهانی دوم از جان نیروهای ارتش آمریکا در برابر این بیماری محافظت کرد. دکتر سالک از تجربیات خود در این زمینه برای تولید واکسن فلج اطفال در سال 1952 بهره برد.

ناگفته نماند واکسن های تولید شده طی سال های 1940 تا 1960 به اندازه واکسن های مدرن تر خالص سازی نشده بودند و این ناخالصی ها به عوارض جانبی همچون تب، درد و خستگی منجر می شد اما از آن جا که این علائم شبیه نشانه های آنفلوآنزا بودند (علائم آنفلوآنزا معمولا شدیدتر و طولانی تر است) مردم به اشتباه گمان می کردند در اثر واکسیناسیون به آنفلوآنزا مبتلا شده اند!

روند تولید و تغییر واکسن آنفلوآنزا

واکسن های اولیه تنها حاوی ویروس آنفلوآنزای غیر فعال شده نوع A (یک ظرفیتی) بودند اما در سال 1942 یک واکسن دو ظرفیتی تولید شد که هر دو نوع ویروس آنفلوآنزای نوع A و نوع B را شامل می شد.

با این که شواهد اندکی درباره اثر بخشی واکسن های اولیه وجود داشت اما در سال 1945 مجوز استفاده از آن ها در ایالات متحده صادر شد و به دنبال همه گیری آنفلوآنزای آسیایی که طی سال های 1957 تا 1958 رخ داد تولید واکسن های موثر در مقابل این نوع آنفلوآنزا به سرعت آغاز شد. در آن زمان در ایالات متحده حدود 40 میلیون دوز واکسن تزریق شد.

به گزاراش مقامات بهداشتی به دلیل سطح پایین اثر بخشی و محدودیت دسترسی به واکسن برای همه افراد، تزریق واکسن تاثیر قابل توجهی در روند شیوع بیماری همه گیر نداشت.

حدود بیست سال بعد و به دنبال شیوع آنفلوآنزای خوکی، طی یک پروژه واکسیناسیون عمومی که برای جلوگیری از همه گیری بیماری طراحی شده بود حدود 25 درصد مردم آمریکا واکسن آنفلوآنزا دریافت کردند. متاسفانه واکسن سال 1979 خطر ابتلا به سندرم گیلن باره که نوعی بیماری عصبی جدی است را افزایش می داد که طبق تخمین ها حدود 1 تا 9 مورد بیشتر در یک میلیون دوز بوده است.

خوشبختانه این آنفلوآنزا همه گیر نشد و برنامه واکسیناسیون آن را متوقف کردند.

در سال 2009 و به دنبال تلاش های شبانه روزی دانشمندان، واکسن تایید شده H1N1 در اروپا، آمریکا و آسیا در دسترس مردم قرار گرفت.

نحوه تولید واکسن آنفلوآنزا

محققان طی سالیان اخیر تلاش زیادی در جهت خالص سازی واکسن آنفلوآنزا انجام داده اند و همه ساله میلیون ها نفر در برابر این بیماری واکسینه می شوند.

در حال حاضر مانند گذشته برای تولید واکسن تزریقی آنفلوآنزا ویروس ها در تخم مرغ تلقیح و تکثیر شده و سپس به طور کامل از تخم مرغ جدا می شوند. با این حال بدن برخی افراد که به تخم مرغ حساسیت دارند ممکن است نسبت به واکسن آنفلوآنزا واکنش نشان دهد، اگرچه اکثر افرادی که دچار آلرژی خفیف هستند معمولا هیچ علائمی از خود بروز نمی دهند.

ویروس های ضعیف شده (برای اسپری های بینی مانند فلومیست) نیز در محیط مشابه رشد می کنند اما فقط گونه هایی که در دمای سرد قابل تکثیر باشند انتخاب می شوند که بتوانند در مجاری خنک بینی زنده مانده، سیستم ایمنی را به خوبی تحریک کنند اما به راحتی در بدن تکثیر نشوند و به مناطق گرم تر بدن مانند ریه ها گسترش نیابند.

چرا هر سال واکسن های آنفلوآنزای جدید تزریق می شود؟

اگرچه فقط چند سویه مختلف ویروس آنفلوآنزا در هر زمان در میان جمعیت های انسانی گردش می کنند اما ممکن است افراد در طول زندگی خود بارها به آنفلوآنزا مبتلا شوند. علت این مسئله جهش دائمی هشت رشته RNA (که ژنوم ویروس آنفلوآنزا را تشکیل می دهند) می باشد.

هر سال محققان واکسن فصلی را به روز می کنند تا جدیدترین سویه های ویروس آنفلوآنزا در سراسر جهان را شامل شود و از آن جا که ژن های ویروس آنفلوآنزا به طور دائم در حال تغییر هستند و اغلب ایمنی بدن به یک سویه، افراد را از سایر سویه ها محافظت نمی کند نیاز به واکسیناسیون سالانه می باشد.

علت دیگر این مسئله کاهش تدریجی آنتی بادی های تولید شده در بدن در پاسخ به واکسن می باشد، سطح آنتی بادی اغلب بعد از یک سال در حد پایینی قرار می گیرد.

معمولا طی دو هفته بعد از واکسن اکثر افراد در برابر سویه های ویروسی که واکسن را تشکیل داده محافظت می شوند، ایمنی حاصل از واکسن حداقل یک سال طول می کشد و برخی افراد سال ها در برابر ویروس محافظت می شوند.

برای اکثر افراد یک بار واکسیناسیون در سال کافی است اما طبق توصیه مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، کودکان 6 ماه تا 8 سال لازم است دو بار در سال واکسیناسیون شوند.

تفاوت واکسن فصلی و غیر فصلی آنفلوآنزا

واکسن آنفلوآنزا بر اساس نوع ویروس (یا سویه های ویروس آنفلوآنزا) که برای ساخت واکسن استفاده می شود ممکن است کاملا با واکسن آنفلوآنزای سال های قبل تفاوت داشته باشد.

به عنوان مثال واکسن های فصلی امروزی معمولا ترکیبی از سه یا چهار ویروس آنفلوآنزای مختلف هستند و متخصصان هر سال ویروس هایی که احتمال بروز آن ها در یک فصل آنفلوآنزا بیشتر است را برای تولید واکسن آن فصل انتخاب می کنند.

در حالی که واکسن های آنفلوآنزای همه گیر برای مقابله به سویه خاصی از ویروس که باعث شیوع بیماری شده تولید می شوند که از بسیاری جهات با واکسن های فصلی متفاوت هستند:

اول این که محققان معمولا واکسن را از سویه ویروسی جدید تهیه می کنند که در فصول قبلی آنفلوآنزا شناسایی نشده و در واکسن های فصلی گنجانده نشده است. این ویروس معمولا به قدری جدید است که سیستم ایمنی بدن اکثر افراد به راحتی قادر به تشخیص آن نیست و به سرعت در سراسر جهان پخش می شود.

دوم این که واکسن های آنفلوآنزای همه گیر به جای سه یا چهار نوع سویه معمول آنفلوآنزا که در ترکیب واکسن فصلی استفاده می شود، فقط یک نوع ویروس همه گیر (مثلا ویروس H1N1) را در خود گنجانده اند.

سوم این که واکسن های فصلی معمولا قبل از شروع فصل آنفلوآنزا تولید و توزیع می شوند در حالی که متاسفانه واکسن های آنفلوآنزای همه گیر تنها بعد از شناسایی ویروس و شیوع گسترده آن تولید می شوند.

منابع: emedicinehealth – nvic

🔥 برای مشاهده سریع جدیدترین فال های امروز روی دکمه زیر کلیک فرمایید

فال ام را نشان بده