بیماری سلیاک چیست، چه علائمی دارد و چگونه درمان می شود؟

بیماری سلیاک چیست؟

بیماری سلیاک (celiac disease) یک اختلال گوارشی ناشی از واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن به گلوتن است. گلوتن پروتئینی است که در فراورده های گندم، جو، گندم سیاه (چاودار) و دانه تریتیکال و جو دوسر یافت شده و همچنین در برخی داروها، ویتامین ها و رژلب نیز استفاده می شود.

علائم و درمان بیماری سلیاک چیست؟
علائم و درمان بیماری سلیاک

به اختلال ناتوانی بدن در هضم یا تجزیه گلوتن عدم تحمل گلوتن یا حساسیت گلوتن گفته می شود. حساسیت گلوتن در برخی افراد خفیف است اما در بعضی دیگر شدید بوده و به بیماری سلیاک که اختلالی خودایمنی است منجر می شود.

آمار نشان می دهد از هر 141 نفر آمریکایی 1 نفر به بیماری سلیاک مبتلا است. این بیماری قابل درمان است و لازم است تمام انواع گلوتن موجود در رژیم غذایی را حذف شود که شامل بیشتر محصولات نان، غذاهای پخته، آبجو و غذاهایی که گلوتن به عنوان ماده ثابت کننده در آن ها استفاده شده، می باشد.

علت بیماری سلیاک

در برخی افراد هنگام مصرف گلوتن، آنزیمی به نام ترانس گلوتامیناز بافت گلوتن را به یک ماده شیمیایی تبدیل می کند که موجب واکنش شدید سیستم ایمنی بدن می شود. واکنش سیستم ایمنی نسبت به گلوتن باعث ایجاد سمومی می شود که به پرزهای روده (ویلی) آسیب رسانده و بدن قادر به جذب مواد مغذی نخواهد بود که این مسئله باعث بروز عوارض جدی در سلامت و آسیب دائمی روده می گردد.

اختلال در جذب ویتامین ها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی ممکن است به سایر اندام های بدن از جمله کبد، استخوان ها و مغز آسیب رسانده و در کودکان به کاهش رشد و قد کودک منجر می شود.

به نظر می رسد مسائل ژنتیکی در بیماری سلیاک نقش مهمی ایفا می کند، هرچند نمی توان گفت همه افرادی که دارای سابقه خانوادگی ابتلا به سلیاک هستند به این عارضه مبتلا می شوند.

علت واکنش سیستم ایمنی بدن هنوز ناشناخته است.

سایر عوامل موثر در ابتلا به بیماری سلیاک

افرادی که به سایر بیماری های خود ایمنی و اختلالات ژنتیکی خاص مبتلا هستند بیشتر در معرض ابتلا به بیماری سلیاک قرار دارند.

برخی شرایط دیگر که خطر بروز بیماری سلیاک را افزایش می دهند عبارتند از:

  • لوپوس (نوعی بیماری خودایمنی)
  • آرتریت روماتوئید
  • دیابت نوع 1
  • اختلالات تیروئید
  • بیماری کبدی خود ایمنی
  • بیماری آدیسون (نارسایی غده فوق کلیوی)
  • سندرم شگرون (نوعی اختلال التهابی وابسته به دستگاه ایمنی)
  • سندروم داون
  • سندرم ترنر (ناشی از فقدان کامل یا نسبی کروموزوم x دوم در زنان)
  • عدم تحمل لاکتوز
  • سرطان روده
  • لنفوم روده

علائم بیماری سلیاک

نشانه های سلیاک معمولا در روده و سیستم گوارشی ظاهر می شود اما می تواند روی سایر بخش های بدن نیز تاثیر منفی بگذارد. علائم سلیاک در کودکان و بزرگسالان متفاوت است.

علائم بیماری سلیاک در کودکان

کودکان مبتلا به سلیاک ممکن است احساس خستگی داشته یا زودرنج شوند. احتمالا قد آن ها از همسالان خود کوتاه تر و سن بلوغ آن ها به تاخیر می افتد. سایر علائم عبارتند از:

  • کاهش وزن
  • استفراغ
  • نفخ شکم
  • دل درد
  • اسهال دائمی یا یبوست
  • مدفوع کم رنگ، روغنی و بدبو

علائم بیماری سلیاک در بزرگسالان

بزرگسالانی که به این بیماری مبتلا هستند نیز ممکن است دچار مشکلات گوارشی شوند، اما در اغلب موارد، علائم بیماری در سایر نقاط بدن نیز دیده می شود که شامل موارد زیر است:

  • کمبود آهن
  • درد و سفتی مفاصل
  • استخوان های شکننده
  • خستگی
  • تشنج
  • اختلالات پوستی
  • بی خوابی
  • بی حسی و سوزن سوزن شدن دست یا پا
  • تغییر رنگ دندان یا از بین رفتن مینای دندان
  • زخم های خفیف در دهان
  • قاعدگی نامنظم
  • ناباروری و سقط جنین
  • سردرد
  • سوزش سر دل
  • پوکی استخوان به دلیل کاهش جذب کلسیم و ویتامین D

درماتیت هرپتی (DH) فرم نیز از دیگر نشانه های بیماری سلیاک است که با جوش های پوستی خارش دار و تاول همراه است، این عارضه ممکن است در بخش هایی همچون آرنج، باسن و زانو ایجاد شود.

به طور کلی حدود 15 تا 25 درصد افراد مبتلا به سلیاک دچار عارضه درماتیت هرپتی فرم می شوند. این افراد معمولا علائم گوارشی ندارند.

لازم به ذکر است عوامل مختلف روی بیماری سلیاک تاثیر گذاشته و نشانه های آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است، از جمله:

مدت زمانی که فرد از شیر مادر تغذیه کرده است
سن آغاز مصرف گلوتن
مقدار گلوتن مصرفی توسط فرد
شدت آسیبی که به روده وارد شده است

تشخیص بیماری سلیاک

تشخیص سلیاک با معاینه فیزیکی و بررسی سوابق پزشکی فرد آغاز می شود. همچنین لازم است آزمایش هایی جهت تایید تشخیص اولیه انجام شود.

از آن جایی که سطح آنتی بادی های ضد آدنومیسیم و ترانس گلوتامینازی ضد بافت در افراد مبتلا به سلیاک بالا است، نیاز به انجام آزمایش خون می باشد. آزمایشات مرتبط تنها تا زمانی قابل اعتماد هستند که گلوتن در رژیم غذایی فرد وجود داشته باشد.

رایج ترین آزمایش های خون عبارتند از:

  • آزمایش CBC یا شمارش سلول های خون
  • تست عملکرد کبدی
  • آزمایش کلسترول
  • آزمایش سطح آلکالین فسفاتاز
  • تست آلبومین

در افراد مبتلا به DH بیوپسی پوست نیز انجام می شود، در صورتی که نتایج بیوپسی و آزمایش خون بیماری سلیاک را تایید کند نیازی به بیوپسی داخلی بدن نیست. اما در صورتی که نتایج نامشخص باشد برای تشخیص دقیق از آندوسکوپی استفاده می شود که لوله ای از طریق دهان به روده کوچک وارد شده و ابتلا به بیماری سلیاک به طور دقیق بررسی می شود.

ممکن است نمونه برداری روده نیز انجام شود.

آیا بیماری سلیاک قابل درمان است؟

تنها راه درمان بیماری سلیاک حذف گلوتن از رژیم غذایی فرد بیمار است. این کار باعث بهبود پرزهای روده و جذب مواد مغذی در بدن شده و بسیاری از علائم بیماری سلیاک – که ناشی از کمبود مواد ضروری بدن بوده – از بین می رود.

پزشک معالج دستورالعمل های لازم برای رژیم غذایی سالم و بدون گلوتن به بیمار پیشنهاد می کند و معمولا چند روز پس از شروع درمان، علائم بیماری بهبود پیدا می کند.

نکته: هنگام تشخیص بیماری سلیاک نباید از مصرف مواد گلوتین دار اجتناب کرد زیرا به نتایج نادرست در آزمایش ها منجر خواهد شد.

سلیاک خاموش چیست؟

گاهی اوقات نتایج آزمایش خون و بیوپسی روده هر دو مثبت است اما هیچگونه علائمی از بیماری سلیاک در فرد مشاهده نمی شود، این وضعیت به نام “سلیاک خاموش” شناخته شده است. در چنین شرایطی لازم است پزشک آزمایش های بیشتری جهت بررسی کم خونی یا پوکی استخوان احتمالی در فرد انجام دهد، در صورتی که نتایج مثبت باشد آن گاه رژیم غذایی بدون گلوتن آغاز خواهد شد.

علائم سلیاک معمولا چند روز تا چند هفته بعد از شروع درمان بهبود پیدا می کند، در کودکان معمولا سه تا شش ماه و در بزرگسالان ممکن است چند سال طول بکشد تا روده سلامت خود را به دست آورد.

توجه: استفاده از رژیم غذایی بدون گلوتن چندان ساده نیست، خوشبختانه امروزه بسیاری از شرکت های غذایی در حال تولید و عرضه محصولات غذایی بدون گلوتن هستند که برچسب “بدون گلوتن” روی این محصولات قابل مشاهده است.

رژیم غذایی بیماران سلیاک

بیماران مبتلا به سلیاک لازم است از مواد غذایی زیر اجتناب کنند:

گندم
چاودار
جو
دانه تریتیکال
بلغور
گندم دروم (گندم ماکارونی)
آرد
آرد گندم سبوس دار
آرد سمولینا

از مواد غذایی زیر اجتناب کنند مگر آن که برچسب بدون گلوتن داشته باشد:

آبجو
نان
کیک و پای
آب نبات
غلات
بیسکویت ها
کراکرها
گوشت گاو یا غذاهای دریایی
جو دوسر
ماکارونی
گوشت های فراوری شده، سوسیس، هات داگ
سس سالاد
سس ها از جمله سس سویا
گوشت پرندگان پرورشی
سوپ ها

مصرف غلات و نشاسته های بدون گلوتن زیر بلامانع است:

گندم سیاه
ذرت
گل همیشه بهار
آرد ذرت
آرد به دست آمده از برنج، سویا، ذرت، سیب زمینی یا لوبیا
نان ذرت
کینوا
برنج
نشاسته تاپیوکا (نشاسته کاساو یا مانیوک)

برخی مواد غذایی سالم و بدون گلوتن عبارتند از:

میوه ها
سبزیجات نشاسته ای مانند نخود فرنگی، سیب زمینی شامل سیب زمینی شیرین و ذرت
برنج، لوبیا و عدس
سبزیجات
لبنیات

اگرچه در اغلب موارد رژیم غذایی بدون گلوتن علائم بیماری سلیاک را برطرف می کند اما گروه کوچکی از بیماران هستند که با وجود اجتناب از گلوتن و محصولات حاوی گلوتن، همچنان علائم آزاردهنده ای همچون دل درد و عدم جذب مواد غذایی در آن ها دیده می شود، اصطلاحا گفته می شود این بیماران نسبت به رژیم غذایی فاقد گلوتن مقاوم هستند.

در این شرایط از داروهای مشابه سایر اختلالات خود ایمنی برای کاهش التهاب روده استفاده خواهد شد، از جمله کورتیکو استروئیدها (پردنیزون)، آزاتیوپرین (ایموران) و سیکلوسپورین.

عوارض بیماری سلیاک

ناتوانی بدن در جذب ویتامین ها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی بر عملکرد بسیاری از اندام های بدن تاثیر منفی می گذارد. از آن جایی که معمولا تشخیص بیماری سلیاک با تاخیر صورت می گیرد ممکن است عوارضی همچون کم خونی به دلیل فقر آهن، پوکی استخوان به علت کاهش کلسیم و ویتامین D و رشد ضعیف ایجاد شود.

علاوه بر اختلالات مربوط به عارضه خودایمنی، بیماری سلیاک با بروز سرطان روده کوچک و لنفوم روده نیز همراه می شود. احتمال ابتلا به سرطان روده کوچک در بیمارانی که رژیم غذایی فاقد گلوتن دارند کمتر است.

آیا بیماری سلیاک کشنده است؟

خیر، با توجه به اینکه علت این بیماری و روش درمان آن شناخته شده، بیماری کشنده و خطرناکی محسوب نمی شود و بیمار با رعایت رژیم غذایی فاقد گلوتن سلامتی خود را به دست می آورد.

اما در صورت عدم درمان، به مرور زمان کمبود مواد ضروری بدن مشکلات جدی سلامتی در فرد ایجاد خواهد کرد.

روش های درمان گیاهی و خانگی بیماری سلیاک

1. ماست

اغلب افراد مبتلا به سلیاک معمولا در چند سال اول بیماری آن را تشخیص نمی دهند به همین دلیل پرزهای روده به شدت آسیب می بیند. مصرف ماست برای بیماران سلیاک مفید است زیرا به رشد و نمو باکتری های مفید در روده کمک کرده و باعث تسریع بهبود بیماری می شود. حتی پزشکان نیز مصرف ماست را توصیه می کنند.

2. مصرف مکمل های ویتامین و مواد معدنی

اگر به بیماری سلیاک مبتلا هستید احتمالا از کمبود ویتامین و مواد معدنی رنج می برید، بعد از اطمینان از این مسئله و مشورت با پزشک، می توانید مکمل های کلسیم، ویتامین D، ویتامین K، ویتامین B12، آهن ، روی و غیره مصرف کنید. این مکمل ها سیستم ایمنی بدن را نیز تقویت کرده و روند بهبودی بیماری را سرعت می بخشند.

توجه: مهم است که از مکمل های بدون گلوتن استفاده کرده و از مصرف قرص مکمل خودداری کنید زیرا قرص ها ممکن است به روده ضعیف آسیب رسانده و بدن نیز قادر به جذب کامل مواد مغذی موجود در قرص نمی باشد. بنابراین بهتر است از مکمل های تزریقی استفاده کنید.

3. برگ زیتون

برگ زیتون از سیستم ایمنی بدن در برابر حملات محافظت کرده و آن را تقویت می کند. عصاره برگ زیتون جایگزین طبیعی برای آنتی بیوتیک های شیمیایی محسوب می شود.

برای درمان سلیاک تنها کاری که باید انجام دهید مصرف برگ های تازه درخت زیتون است.

توجه داشته باشید که برگ های مورد استفاده ارگانیک باشند.

4. بابونه

بابونه از گیاهان دارویی مفید برای کاهش علائم بیماری سلیاک از جمله التهاب گوارشی و درد معده است.

گلدنسال نیز گیاه دارویی دیگری با خواص ضد التهابی است که سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و مصرف عصاره برگ های این گیاه برای درمان بیماری سلیاک مفید است.

5. چای زنجبیل

زنجبیل از گیاهان شفابخش است که برای درمان اختلالات دستگاه گوارش و رفع برخی علائم سلیاک از جمله نفخ و باد معده و روده مفید بوده و روی عملکرد پانکراس و کبد نیز اثر مثبت دارد. توصیه می شود روزی دو بار چای زنجبیل بنوشید.

6. چای زردچوبه

زردچوبه از گیاهان ضد التهاب است که به درمان ورم روده کوچک و سم زدایی بدن کمک می کند.

نصف قاشق چایخوری زردچوبه و اندکی فلفل سیاه را به قوری آب در حال جوش اضافه کرده و بعد از دم کشیدن بنوشید.

7. چای گیاه دم اسب

این چای برای از بین بردن ورم روده و دستگاه گوارش مفید است و آن را تقویت می کند.

2 قاشق چایخوری گیاه دم اسب تازه یا خشک را به 1 فنجان آب جوش اضافه کرده و حدود 3 دقیقه درب آن را بگذارید تا دم بکشد سپس بنوشید.

8. سرکه سیب

اسید استیک موجود در سرکه سیب برای بهبود هضم و رفع التهاب عالی است، به حفظ باکتری های مفید روده کمک کرده و روند درمان سلیاک را تسریع می کند.

قبل از غذا 1 یا 2 قاشق غذاخوری سرکه سیب را با 1 فنجان آب یا همراه سالاد میل کنید.

منبع: healthline medicinenet fogut

🔥 برای مشاهده سریع جدیدترین فال های امروز روی دکمه زیر کلیک فرمایید

فال ام را نشان بده

فال حافظ کوکا