گلوتامین چیست؟
گلوتامین (به انگلیسی Glutamine) اسید آمینه ای است که به طور طبیعی در بدن یافت می شود، این اسید آمینه نقش مهمی در سیستم ایمنی بدن ایفا کرده و برای مقابله با برخی عوارض داروهای پزشکی – از جمله عوارض جانبی شیمی درمانی – مصرف می شود.
مانند بسیاری از اسید آمینه های دیگر دو نوع مختلف گلوتامین به نام های ال گلوتامین و دی گلوتامین وجود دارد. این دو نوع تقریبا یکسان هستند اگرچه تفاوت مختصری در آرایش مولکولی آن ها دیده می شود.
لازم به ذکر است گلوتامین تولید شده در بدن، موجود در مواد غذایی و مکمل ها در واقع ال گلوتامین است که به سادگی آن را گلوتامین می نامند و از آن برای ساخت پروتئین و سایر عملکردهای مهم استفاده می شود، این نوع گلوتامین فراوان ترین اسید آمینه موجود در خون و سایر مایعات بدن نیز محسوب می شود.
گلوتامین به طور طبیعی در بدن تولید شده و در برخی مواد غذایی مصرفی نیز یافت می شود اما به نظر می رسد به دلایل مختلف از جمله جراحت یا بیماری، ممکن است بدن دچار کمبود این اسید آمینه شده و نیاز به مصرف مکمل برای برطرف کردن آن باشد.
موارد مصرف گلوتامین
توجه: قبل از مصرف هرگونه مکمل خوراکی یا تزریقی حتما با پزشک یا متخصص ورزشی مشورت کرده و این مکمل ها را از مراکز معتبر خریداری کنید.
برخی موارد مصرف گلوتامین عبارتند از:
- جلوگیری از عوارض جانبی برخی داروها از جمله عوارض شیمی درمانی مانند اسهال، درد و ورم درون دهان، درد عصبی (نوروپاتی) و درد مفاصل و عضلانی که در اثر مصرف داروی سرطان تاکسول ایجاد می شود
- حفاظت از سیستم ایمنی بدن
- محافظت از سیستم گوارشی در افراد مبتلا به سرطان مری تحت درمان ترکیب شیمی درمانی و پرتو درمانی
- ریکاوری بعد از جراحی پیوند مغز استخوان؛ بهبود عملکرد سیستم ایمنی و کاهش عوارض ناشی از عفونت بعد از عمل جراحی
- ریکاوری بعد از جراحی روده
- جلوگیری از انتقال باکتری ها و سموم از روده به سایر بخش های بدن
- بهبود حال عمومی در افرادی که دچار آسیب های تروماتیک شده اند
- جلوگیری از عفونت در بیماری های شدید
- کاهش علائم بیماری های گوارشی همچون زخم معده، کولیت زخمی و بیماری کرون
- بهبود خلق و خو و کاهش علائم افسردگی، تحریک پذیری، اضطراب، بی خوابی
- بهبود عملکرد ورزشی
- جلوگیری از کاهش وزن در بیماران مبتلا به ایدز؛ به نظر می رسد مصرف خوراکی گلوتامین برای جذب بهتر غذا و افزایش وزن در بیماران مبتلا به ایدز مفید است. بهترین دوز مصرف 40 گرم در روز است.
- کاهش علائم اختلال بیش فعالی ناشی از کمبود توجه
- درمان مشکل ادراری به نام سیستینوریا
- درمان سوختگی؛ مصرف گلوتامین به صورت تزریق داخل وریدی یا استفاده از لوله تغذیه برای کاهش عفونت، کم شدن دوره بستری در بیمارستان و تسریع بهبود زخم در افرادی که دچار سوختگی شده اند مفید است.
- کم خونی داسی شکل
- کاهش عوارض ترک اعتیاد الکل
- ترکیب با هورمون رشد انسانی برای درمان سندرم روده کوچک
نحوه عملکرد گلوتامین
گلوتامین فراوان ترین نوع اسید آمینه آزاد در بدن است که داخل عضلات تولید شده و توسط خون به اندام های مختلف بدن که به این اسید آمینه نیاز دارند ارسال می شود.
گلوتامین بخصوص در شرایط استرس زا به عملکرد بهتر دستگاه گوارشی، سیستم ایمنی بدن و سایر فرایندهای حیاتی بدن کمک می کند، همچنین برای تامین سوخت (نیتروژن و کربن) برای بسیاری از سلول های بدن مهم است.
این اسید آمینه برای ساخت مواد شیمیایی دیگر بدن از جمله سایر اسید آمینه ها و گلوکز ضروری است و یک سوم نیتروژن مورد نیاز برای ترمیم زخم و حفظ عملکرد ارگان های مهم بدن پس از عمل جراحی یا آسیب های تروماتیک را تامین می کند.
اگر مصرف گلوتامین در بدن به دلایل مختلف – از جمله استرس زیاد – نسبت به آن چه عضلات تولید می کنند افزایش پیدا کند، کمبود گلوتامین باعث از بین رفتن عضلات خواهد شد که این مورد بخصوص در افراد مبتلا به ایدز دیده شده است.
همچنین برخی انواع شیمی درمانی نیز ممکن است باعث کاهش سطح گلوتامین در بدن شود و در این موارد مصرف مکمل های گلوتامین به افزایش ذخیره گلوتامین در بدن کمک خواهد کرد.
گلوتامین و بدنسازی
با توجه به نقش گلوتامین برای تولید پروتئین در بدن برخی محققان درباره اثر مصرف گلوتامین به عنوان مکمل ورزشی و افزایش حجم عضلانی تحقیقاتی انجام داده اند.
در مطالعه ای که روی 31 نفر طی 6 هفته تمرین وزن انجام شد مشخص شد پس از اتمام دوره چه در افرادی که گلوتامین مصرف کردند و کسانی که از این نوع مکمل استفاده نکردند توده عضلانی و قدرت بدنی افزایش یافته و تفاوتی میان این دو گروه وجود نداشته است.
مطالعات بیشتر نیز نشان داده مصرف گلوتامین تاثیری روی توده عضلانی یا عملکرد آن ها ندارد اما به نظر می رسد به کاهش درد عضلانی، ریکاوری پس از تمرینات شدید ورزشی و تقویت عملکرد ایمنی در بدن ورزشکاران کمک می کند. با این وجود نتایج به دست آمده متفاوت بوده است.
از سوی دیگر دقت داشته باشید بسیاری از ورزشکاران و بدنسازان به طور طبیعی مقادیر زیادی پروتئین در رژیم غذایی روزانه خود مصرف می کنند، بنابراین بدن آن ها احتمالا بدون مصرف مکمل گلوتامین نیز روزانه مقدار زیادی از این اسید آمینه دریافت خواهد کرد.
گلوتامین برای افزایش قد
مصرف 2 گرم گلوتامین سطح تولید هورمون رشد در بدن را تا 78 درصد در کوتاه مدت افزایش می دهد اما اثر طولانی مدت یا دائمی ندارد.
عوارض گلوتامین
در صورت بروز واکنش های آلرژیک همچون کهیر، مشکل تنفسی، ورم صورت، لب ها، زبان یا گلو بعد از مصرف گلوتامین سریع به اورژانس مراجعه کنید.
در صورت مشاهده علائم زیر بعد از مصرف گلوتامین با پزشک مشورت کنید:
- درد قفسه سینه
- مشکل شنوایی
- علائم عفونت مانند تب، لرز، درد گلو، علائم آنفلوآنزا، زخم دهان، ضعف غیر طبیعی
عوارض جانبی رایج گلوتامین عبارتند از:
- تهوع، استفراغ، درد معده، گاز
- ورم در دست یا پاها
- درد مفاصل یا ماهیچه ها، درد پشت
- سردرد، سرگیجه، احساس خستگی
- راش پوستی خفیف یا خارش
- خشکی دهان، آبریزیش بینی، افزایش تعریق
چه کسانی از مصرف گلوتامین اجتناب کنند؟
توصیه می شود در موارد زیر از مصرف گلوتامین اجتناب شود:
- مصرف گلوتامین در افراد مبتلا به سیروز کبدی ممکن است علائم بیماری را افزایش دهد
- گلوتامین باعث تشدید علائم بیماری آنسفالوپاتی کبدی می شود که نوعی بیماری شدید کبدی به همراه اختلال در فکر کردن و سردرگمی می باشد
- افرادی که به مونو سدیم گلوتامات حساسیت دارند – سندرم رستوران چینی – ممکن است به گلوتامین نیز حساس باشند زیرا گلوتامین در بدن به گلوتامات تبدیل می شود
- مصرف گلوتامین در افراد مبتلا به مانیا – یک اختلال روانی – ممکن است باعث تغییرات ذهنی شود
- گلوتامین خطر بروز تشنج در افراد مبتلا به تشنج را افزایش می دهد.
گلوتامین در بارداری و شیردهی
از آن جا که درباره عوارض احتمالی گلوتامین در زنان باردار اطلاعات دقیق در دسترس نیست و مشخص نشده که آیا مصرف گلوتامین به جنین و نوزادان شیرخوار آسیب می رساند یا خیر، بنابراین توصیه می شود از مصرف این مکمل در دوران بارداری و شیردهی بدون مشورت با پزشک اجتناب کنید.
گلوتامین در کودکان
مصرف خوراکی گلوتامین در دوزهای مناسب معمولا برای کودکان بی خطر است.
توجه شود در کودکان و نوجوانان بین 3 تا 18 سال دوز مصرف روزانه نباید از 0.7 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن تجاوز کند.
در مورد دوزهای بالاتر اطلاعات کافی در دسترس نیست، بنابراین توصیه می شود از مصرف گلوتامین در دوزهای بالا در کودکان اجتناب شود.
تداخل دارویی گلوتامین
- مصرف همزمان لاکتولوز و گلوتامین توصیه نمی شود زیرا لاکتولوز باعث کاهش آمونیاک در بدن شده در حالی که گلوتامین به آمونیاک تبدیل می شود و مصرف آن ها در کنار هم اثر لاکتولوز را کاهش می دهد
- برخی داروهای ضد سرطان (شیمی درمانی) با گلوتامین تداخل دارند، به نظر می رسد گلوتامین اثربخشی بعضی از این داروها را کاهش می دهد
- گلوتامین با داروهای پیشگیری از تشنج از جمله فنوباربیتال (میوزین)، والپروئیک اسید (دپاکین)، گاباپنتین (نورونتین)، کاربامازپین (تگرتول)، فنی توین (دیلانتین) و غیره تداخل دارد
دوز مصرف گلوتامین
تحقیقات نشان داده در رژیم های غذایی رایج معمولا 3 تا 6 گرم گلوتامین در روز مصرف می شود که البته با توجه به نوع و مقدار مصرف مواد غذایی ممکن است متفاوت باشد.
به نظر می رسد مصرف این مکمل بین 5 تا 45 گرم در روز و در کوتاه مدت بی خطر است اما تحقیقات کاملی در این زمینه انجام نشده است. برخی تحقیقات نیز نشان داده مصرف گلوتامین تا 14 گرم در روز – در دوره کوتاه – ریسک عوارض جانبی آن را حداقل می کند.
به طور کلی استفاده از گلوتامین در دوز مناسب و در کوتاه مدت عوارض جانبی چندانی به دنبال ندارد اما استفاده مداوم آن به دلیل تغییراتی که این مکمل در جذب و پردازش اسید آمینه ها در بدن ایجاد می کند ممکن است مشکلاتی را به همراه داشته باشد.
نکته: اگر قصد مصرف مکمل های گلوتامین دارید توصیه می شود از دوز 5 گرم در روز شروع کنید.
دوز مصرف معمول گلوتامین به عنوان مکمل غذایی در بزرگسالان
دوز متوسط: روزانه 10 گرم خوراکی سه بار در روز
محدوده مصرف: 5 تا 30 گرم خوراکی در روز
دوز مصرف معمول گلوتامین برای سندرم روده کوچک در بزرگسالان
خوراکی: 5 گرم گلوتامین 6 بار در روز به فاصله زمانی 2 تا 3 ساعت به همراه غذا یا میان وعده ها در زمان بیداری و حداکثر تا 16 هفته؛ می توان آن را با هورمون رشد و مکمل های تغذیه ای ترکیب کرد.
دوز مصرف معمول گلوتامین برای کم خونی داسی شکل بزرگسالان
در یک مطالعه بالینی، 7 بیمار طی 4 هفته هر روز 30 گرم گلوتامین به صورت خوراکی مصرف کردند. نتایج نشان داد مصرف گلوتامین احتمالا به کاهش حساسیت اکسیداتیو در سلول های قرمز داسی شکل کمک می کند.
دوز مصرف گلوتامین برای درمان درد دهان ناشی از شیمی درمانی
روزانه 4 گرم سوسپانسیون گلوتامین و هر 4 ساعت، از زمانی که اولین دوز شیمی درمانی شروع شد تا زمانی که علائم برطرف شود
دوز مصرف گلوتامین برای درمان لاغری مبتلایان به ایدز
مصرف 8 تا 40 گرم در روز، اگرچه 40 گرم احتمالا بسیار بهتر عمل خواهد کرد
نکات مهم
- برای مصرف پودر گلوتامین هر دوز مصرف را با حداقل 170 میلی لیتر آب گرم یا سرد ترکیب کنید. همچنین می توانید آن را با ماده غذایی نرم مانند پودینگ یا ماست مخلوط و در پایان آن را از صافی عبور داده و مایع آن را بنوشید.
- هرگز پودر گلوتامین را به صورت خشک و مستقیم داخل لوله تغذیه اضافه نکنید بلکه قبل از مصرف آن را با آب مخلوط کنید.
- قبل از مصرف دارو در صورتی که به بیماری کبد یا کلیه مبتلا هستید به پزشک اطلاع دهید.
- زمان مصرف گلوتامین: پودر گلوتامین را همراه غذا یا میان وعده مصرف کنید مگر آن که پزشک توصیه دیگری داشته باشد. قرص گلوتامین را با معده خالی، حداقل یک ساعت قبل از غذا یا دو ساعت بعد از غذا میل کنید.
- گلوتامین را به دور از گرما و رطوبت نگهداری کنید.
منابع غذایی گلوتامین
گلوتامین به طور طبیعی در انواع مختلفی از مواد غذایی وجود دارد اما بیشترین مقدار گلوتامین در فراورده های حیوانی – به واسطه محتوای پروتئینی سرشار آن ها – یافت می شود. اگرچه درصد قابل توجهی از پروتئین موجود در برخی محصولات گیاهی را نیز گلوتامین تشکیل داده است.
به عنوان مثال مطالعه ای به مقایسه محتوای گلوتامین موجود در برخی مواد غذایی پرداخته که نتایج آن به صورت زیر می باشد:
تخم مرغ: 4.4 درصد (0.6 گرم در هر 100 گرم)
گوشت گاو: 4.8 درصد (1.2 گرم در هر 100 گرم)
شیر بدون چربی: 8.1 درصد ( 0.3 در هر 100 گرم)
توفو: 9.1 درصد (0.6 گرم در هر 100 گرم)
برنج سفید: 11.1 درصد (0.3 درصد در هر 100 گرم)
ذرت: 16.2 درصد (0.4 درصد در هر 100 گرم)
همانطور که مشاهده می کنید درصد گلوتامین پروتئینی در برخی منابع گیاهی مانند برنج سفید بیشتر از فراورده های حیوانی همچون گوشت گاو می باشد اما نکته قابل توجه کم بودن محتوای پروتئین موجود در این منابع گیاهی نسبت به منابع حیوانی است.
بنابراین مصرف گوشت و سایر محصولات حیوانی ساده ترین راه برای افزایش سطح گلوتامین بدن است، در صورتی که گیاهخوار و وگن هستید می توانید زیر نظر پزشک از مکمل های گلوتامین در کنار مصرف مواد گیاهی پروتئینی برای این منظور استفاده کنید.
منابع: webmd – drugs – healthline
🔥 برای مشاهده سریع جدیدترین فال های امروز روی دکمه زیر کلیک فرمایید
