اختلال خود زشت انگاری چیست، چه علائمی دارد و چگونه درمان می شود؟

علت و علائم خود زشت انگاری
علت و علائم خود زشت انگاری

اختلال خود زشت انگاری چیست؟

اختلال خود زشت انگاری (body dysmorphic disorder) یا bdd نوعی اختلال روانی است که فرد مبتلا به طور دائم روی یک یا چند نقص در وجود یا ظاهر خود تمرکز کرده و پیوسته فکرش درگیر آن است.

فرد خود زشت انگار برای عیب یا عیوبی که از نظر دیگران بسیار جزئی بوده و یا حتی آن را نمی بینند به شدت خجالت می کشد و دچار استرس و اضطراب زیادی می شود و به همین دلیل از حضور در بسیاری از موقعیت های اجتماعی اجتناب می کند.

این فرد دائما روی تصویر بدنی خود تمرکز داشته و ساعت های طولانی در روز را مقابل آینه به سر می برد و به روش های مختلف از جمله خودآرایی سعی می کند نقص های خود را برطرف یا پنهان کند. فکر کردن به این نقص ها و رفتار غیر عادی ناشی از آن تاثیر بدی روی زندگی اجتماعی و توانایی های فرد خود زشت انگار می گذارد.

اگرچه گاهی با روش های زیبایی این نقص ها به ظاهر از بین رفته و رضایت موقتی به او می دهند اما طولی نمی کشد که اضطراب ناشی از آن دوباره بازمی گردد.

علائم این اختلال روانی معمولا از سال های اولیه نوجوانی آغاز شده و هم در زنان و هم در مردان دیده می شود.

علائم اختلال خود زشت انگاری

علائم و نشانه های اختلال خود زشت انگاری عبارتند از:

  • فرد به شدت درگیر نقص هایی است که از دید او بسیار بزرگ هستند در حالی که دیگران این عیوب را نمی بینند یا از نظرشان چندان اهمیتی ندارد
  • باور قوی دارد که این عیب یا عیوب به او ظاهری زشت و بد قواره بخشیده است
  • معتقد است دیگران نظر منفی نسبت به او دارند.
  • اغلب کارهایی برای رفع یا پنهان کردن عیوب خود از جمله خود آرایی یا جراحی زیبایی انجام می دهد
  • مدام جلوی آینه می ایستد
  • سعی می کند با آرایش و نوع لباس عیوب خود را پنهان کند و معمولا رضایت کامل به دست نمی آورد
  • دائما در حال مقایسه خودش با دیگران است
  • پیوسته به دنبال تایید ظاهرش از سوی دیگران است
  • حس کمال گرایی دارد
  • از موقعیت های اجتماعی اجتناب می کند
  • به حدی درگیر ظاهر و عیوب خودش است که اضطراب ناشی از آن در زندگی اجتماعی، محیط کار، مدرسه و غیره اختلال ایجاد می کند

فرد مبتلا به خود زشت انگاری ممکن است به یک یا چند بخش بدن خود حساس تر باشد و سعی کند به مرور زمان تغییراتی روی آن ها اعمال کند، بعضی از مهم ترین بخش هایی که افراد خود زشت انگار معمولا روی آن ها تمرکز می کنند عبارتند از:

  • اجزای صورت مانند بینی، رنگ پوست، چین و چروک ها، آکنه و سایر لکه های پوستی
  • مو مانند ظاهر موها، نازک بودن آن ها و کچلی
  • پوست و عروق خونی زیر پوست
  • سایز سینه
  • حجم عضلانی
  • آلت تناسلی

دیدگاه افراد مبتلا به خود زشت انگاری با هم تفاوت دارد مثلا فردی ممکن است متوجه اشتباه بودن باورهایش درباره نقص و عیوب خود باشد، فرد دیگر این احتمال را می دهد که باورهایش واقعا حقیقت داشته باشد و دیگری ممکن است صد در صد از درست بودن باورهایش اطمینان داشته باشد.

برخی انواع خود زشت انگاری تنها به مردان یا زنان تعلق دارد مثلا وسواس درباره حجم بدن و توده عضلانی اغلب در مردان دیده می شود.

علت خود زشت انگاری

علت دقیق اختلال خود زشت انگاری مشخص نیست اما این بیماری نیز مانند بسیاری از بیماری های روحی ممکن است نتیجه چند عامل مختلف باشد از جمله:

1. تفاوت های مغزی؛ برخی موارد غیرطبیعی در ساختار یا نوروشیمی مغز ممکن است در ایجاد اختلال خود زشت انگاری سهم داشته باشد

2. ژنتیک؛ برخی مطالعات نشان داده اختلال خود زشت انگاری معمولا در افراد یک خانواده که دچار این اختلال یا اختلال وسواسی اجباری هستند بیشتر دیده می شود.

3. محیط؛ محیط زندگی، فرهنگ و تجربه های فردی نیز تاثیر زیادی در بروز این اختلال دارد به ویژه اگر دیگران نظرات منفی نسبت به اندام یا ظاهر او داشته یا در کودکی به او بی توجهی یا تجاوز شده باشد.

عوامل خطر زا اختلال خود زشت انگاری

بعضی عوامل خطر ابتلا به اختلال خود زشت انگاری را افزایش می دهد. مانند:

  • تجربیات بد در زندگی از جمله آزار و اذیت و تروما در دوران کودکی
  • خصوصایت شخصیتی مانند کمال گرایی
  • فشارهای اجتماعی درباره معیارهای زیبایی
  • داشتن بیماری های روانپزشکی دیگر مانند اضطراب یا افسردگی

عوارض خود زشت انگاری

برخی مضرات و عوارض احتمالی اختلال خود زشت انگاری عبارتند از:

  • افسردگی یا دیگر اختلالات جدی روانی
  • افکار خودکشی یا اقدام به آن
  • اختلالات اضطرابی
  • مشکلات سلامتی ناشی از رفتارهایی همچون کندن پوست
  • اختلال وسواسی اجباری
  • اختلالات خوردن
  • مصرف مواد مخدر

تشخیص خود زشت انگاری

روانپزشک پس از شنیدن صحبت های بیمار با بررسی سابقه خانوادگی، شخصی، اجتماعی و پزشکی فرد و همچنین سنجش روانشناختی که افکار، احساسات و رفتارهای مربوط به خود زشت انگاری را تشخیص می دهد از ابتلای فرد به این اختلال مطمئن می شود.

درمان خود زشت انگاری

اختلال خود زشت انگاری معمولا به خودی خود بهبود پیدا نمی کند و در صورت عدم درمان ممکن است به مرور زمان علائم آن بدتر شده و به افسردگی، اضطراب و مشکلات سلامتی شدید منجر شود. خود زشت انگاری در برخی افراد ممکن است به خودکشی بینجامد، به همین دلیل لازم است هرچه سریع تر نسبت به درمان آن اقدام شود.

درمان اختلال خود زشت انگاری اغلب به صورت ترکیبی از درمان های رفتاری شناختی و داروها انجام می شود.

درمان رفتاری شناختی

این درمان معمولا شامل موارد زیر می باشد:

  • فرد مبتلا متوجه می شود که چطور افکار، واکنش های احساسی و رفتار منفی او به مرور زمان باعث بروز مشکلات بیشتر خواهد شد
  • افکار منفی درباره ظاهر و تصویر بدنی که فرد نسبت به خود دارد به چالش کشیده شده و بیمار با روش های منعطف تر و واقع گرایانه تر برای تفکر آشنا می شود
  • فرد مبتلا یاد می گیرد که چگونه رفتارهای وسواس گونه، چک کردن مرتب ظاهر خود مقابل آینه یا تمایل شدید به تایید شدن ظاهرش توسط دیگران را کاهش دهد
  • با روش های بهبود سلامت روانی آشنا می شود

دارو درمانی

اگرچه تاکنون هیچ داروی خاصی برای درمان اختلال خود زشت انگاری از سوی سازمان غذا و دارو تایید نشده اما برخی داروها که برای درمان سایر بیماری های روحی از جمله افسردگی تجویز می شود می تواند در کاهش علائم خود زشت انگاری نیز مفید باشد. از جمله:

1. مهارکننده های بازجذب سروتونین انتخابی؛ از آن جا که به نظر می رسد یکی از عوامل موثر در بروز اختلال خود زشت انگاری به اختلال در سروتونین شیمیایی مغز مرتبط است مصرف این گروه دارویی اثر بهتری نسبت به داروهای ضد افسردگی داشته و به کنترل رفتارهای وسواسی اجباری کمک می کند.

2. سایر داروها؛ پزشک در برخی موارد و با توجه به علائم ظاهر شده در بیمار ممکن است از داروهای دیگر به همراه مهارکننده های بازجذب سروتونین انتخابی استفاده کند.

3. بستری شدن در بیمارستان؛ در برخی موارد زمانی که علائم اختلال خود زشت انگاری بسیار شدید باشد فرد در بیمارستان بستری خواهد شد، این مورد معمولا زمانی که فرد از انجام امور روزمره خود ناتوان بوده یا خطر آسیب زدن به خود وجود دارد توصیه می شود.

پیشگیری از اختلال خود زشت انگاری

به طور کلی راهی برای پیشگیری از این اختلال وجود ندارد اما از آن جا که علائم خود زشت انگاری اغلب از اوایل دوره نوجوانی آغاز می شود تشخیص به موقع می تواند تاثیر خوبی در کنترل علائم آن داشته و از عود آن پیشگیری کند.

توصیه های مهم برای درمان خود زشت انگاری

  • نسبت به حضور در جلسات درمانی تعهد داشته باشید.
  • حتی اگر احساس خوبی دارید از قطع ناگهانی دارو بدون مشورت با پزشک خودداری کنید.
  • به نشانه های هشدار دهنده توجه کرده و با پزشک یا روانشناس درباره آن ها صحبت کنید.
  • از نوشیدن الکل و مصرف مواد مخدر اجتناب کنید.
  • ورزش کنید، فعالیت های ورزشی همچون پیاده روی، دویدن، شنا کردن و کارهایی همچون باغبانی و غیره همگی به کاهش علائم افسردگی، اضطراب و استرس کمک می کند، اگرچه ورزش های شدید برای رفع یا پنهان کردن عیوب در این بیماران توصیه نمی شود.
  • به تغذیه و سلامتی خود اهمیت دهید و خواب کافی داشته باشید.
  • انزواطلب نباشید، سعی کنید در موقعیت های اجتماعی عادی حضور داشته و با خانواده و دوستان خود ارتباط داشته باشید.
  • از روش های مدیریت استرس استفاده کنید، تمریناتی همچون یوگا و تای چی می تواند مفید باشد.

منبع: mayclinic

🔥 برای مشاهده سریع جدیدترین فال های امروز روی دکمه زیر کلیک فرمایید

فال ام را نشان بده

فال حافظ کوکا