علت بیماری ام اس چیست؟ علائم، راه های تشخیص و درمان آن کدامند؟

بیماری ام اس چیست؟

ام اس (MS) یا اسکلروز چندگانه (Multiple sclerosis) یک بیماری مزمن و پیش رونده است که در گروه بیماری های خود ایمنی قرار می گیرد.

در بیماری های خود ایمنی سلول های ایمنی بدن به اشتباه به اندام های حیاتی و مهم بدن حمله کرده و باعث ایجاد مشکل در عملکرد آن ها می شوند.

سیستم ایمنی بدن فرد مبتلا به بیماری ام اس، سیستم عصبی مرکزی را هدف قرار داده و روی مغز، نخاع و اعصاب بینایی تاثیر می گذارد. در سیستم عصبی مرکزی، بافت عصبی با یک پوشش میلین (غلاف محافظ میلین) احاطه شده که از آن محافظت و به اعصاب کمک می کند تا سیگنال های الکتریکی را سریع و کارامد کند.

در بیماری ام اس پوشش میلین در چندین ناحیه از بین رفته و باعث ایجاد اسکار یا اسکلروز می شود و نام اسکلروز چندگانه از همین اختلال گرفته شده است. به بخش هایی از بافت عصبی که میلین ندارند یا با کمبود میلین مواجه هستند پلاک یا ضایعات گفته می شود.

به مرور که پلاک ها شدیدتر می شود بافت های عصبی، آسیب دیده و ارسال امواج الکتریکی از مغز به اندام های عصبی با مشکل مواجه می شود و پیام های مغز توسط عضلات دریافت نمی شود و همین امر موجب بروز علائم بیماری ام اس خواهد شد.

علائم ام اس بسیار گسترده است، در موارد خفیف تر ممکن است موجب بی حسی در اعضای بدن و در موارد شدیدتر به فلج، از دست دادن بینایی و کاهش عملکرد مغز منجر خواهد شد.

به طور کلی نمی توان پیش بینی کرد که بیماری ام اس در هر فرد چگونه پیشرفت می کند. آمار نشان می دهد در ایالات متحده بیش از 400 هزار نفر به بیماری ام اس مبتلا هستند و در هر سال 10 هزار مورد جدید گزارش می شود.

بیماری ام اس در زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان است و علائم آن معمولا در سنین بین 20 تا 50 سال ظاهر می شود.

این بیماری درمان قطعی ندارد و تنها می توان با برخی روش ها و داروها به کاهش علائم و مدیریت زندگی روزانه فرد کمک کرد.

انواع ام اس

بیماری ام اس دارای چهار نوع مختلف است:

1. سندرم انحصاری بالینی (CIS): مرحله اول بیماری است و با علائمی که حداقل 24 ساعت ادامه پیدا می کند، همراه است.

2. عود کننده – فروکش کننده (RRMS): این نوع ام اس شایع ترین نوع است که حدود 85 درصد افراد مبتلا را تحت تاثیر قرار داده است. در این نوع، در دوره ای علائم شدید شده (عود) و سپس فروکش می کند و بعد از مدتی دوباره عود می کند.

3. پیش رونده اولیه (PPMS): این نوع ام اس حدود 15 درصد بیماران را تحت تاثیر قرار داده و علائم به تدریج بدون عود ناگهانی یا برگشت افزایش پیدا می کند.

4. پیشرونده ثانویه (SPMS): در این نوع از ام اس، فرد مبتلا ابتدا علائم نوع اول را مشاهده کرده اما بعد از مدتی بیماری به طور پیوسته پیشرفت می کند.

علائم بیماری ام اس

ام اس روی سیستم عصبی مرکزی که تمام اعمال و فعالیت های بدن را کنترل می کند تاثیر گذاشته و منجر به بروز علائم مرتبط خواهد شد.

علائم ام اس برای برخی از بیماران بسیار خفیف است، طوری که فرد مبتلا تا مدت ها متوجه بیماری نخواهد شد. در برخی دیگر علائم اولیه به قدری شدید است که فرد مبتلا در همان مراحل اولیه از بیماری خود آگاه می شود.

از جمله رایج ترین علائم بیماری ام اس می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. مشکلات بینایی

مشکلات بینایی از شایع ترین علائم ام اس هستند. التهاب روی عصب بینایی تاثیر منفی گذاشته و دید مرکزی را مختل می کند و ممکن است باعث تاری دید، دوبینی یا نابینایی شود.

اختلال بینایی بسیار آهسته پیشرفت می کند و بیمار ممکن است ابتدا متوجه آن نشود. از دست دادن بینایی جزئی یا کامل و درد هنگام نگاه کردن به اطراف از نشانه های این اختلال می باشد که معمولا در یک چشم ایجاد می شود.

2. بی حسی و سوزن سوزن شدن

بیماری ام اس اعصاب مغزی و نخاعی را، که مرکز سیگنالینگ بدن هستند، تحت تاثیر قرار می دهد، به این صورت که سیگنال های نادرست به اندام های مختلف ارسال شده یا اصلا سیگنالی ارسال نمی شود که این مسئله باعث بی حسی بدن می شود.

سوزن سوزن شدن و بی حسی از رایج ترین علائم هشدار دهنده ام اس هستند که ممکن است در صورت، بازو، پاها و انگشتان دست رخ دهد.

3. درد و اسپاسم

درد مزمن و اسپاسم عضلانی غیرارادی نیز از علائم شایع ام اس می باشد به طوری که نیمی از افراد مبتلا درد مزمن را تجربه می کنند.

اعصاب آسیب دیده در مغز و نخاع باعث اسپاسم عضلانی دردناک می شود، عضلات یا مفاصل سفت شده و حرکات غیرارادی در اندام های مختلف مخصوصا پا و پشت رخ می دهد.

4. خستگی و ضعف

حدود 80 تا 90 درصد بیماران در مراحل اولیه بیماری دچار خستگی و ضعف می شوند که اغلب به صورت ناگهانی و معمولا از پاها شروع شده و هفته ها طول می کشد تا بهبود پیدا کند.

خستگی مزمن زمانی رخ می دهد که آسیب دیدگی اعصاب در ستون فقرات شدیدتر شود.

5. عدم تعادل و سرگیجه

این علائم معمولا در حالت ایستاده ظاهر می شود و به دلیل ضعف عضلات، عدم تعادل، خستگی و سرگیجه، راه رفتن فرد تغییر خواهد کرد.

6. اختلال در عملکرد روده و مثانه

مشکلات مثانه حدود 80 درصد بیماران را درگیر می کند که با تکرر ادرار، عدم تمایل یا عدم توانایی در دفع ادرار یا بی اختیاری ادرار همراه است. این علائم معمولا قابل کنترل می باشد.

اغلب بیماران ام اس اختلالات روده ای مانند یبوست، اسهال یا بی اختیاری دفع مدفوع را نیز تجربه می کنند.

7. مشکلات جنسی

تحریک جنسی در افراد مبتلا به ام اس دچار مشکل شده و زنان و مردان مبتلا ممکن است تمایلی به برقراری رابطه جنسی نداشته باشند.

8. مشکلات شناختی

حدود نیمی از مبتلایان دچار اختلال در عملکرد شناختی هستند که شامل موارد زیر است:

– مشکل حافظه
– کاهش توجه
– مشکلات زبان تکلم

9. مسائل عاطفی و افسردگی

بیش از نیمی از بیماران مبتلا به ام اس از افسردگی رنج می برند. استرس ناشی از ام اس می تواند باعث افزایش تحریک پذیری و نوسانات خلق و خو همانند گریه و خنده های غیرارادی شود.

مشکلات خانوادگی می تواند به افسردگی و اختلالات عاطفی فرد بیمار دامن بزند.

قابل ذکر است که همه بیماران ام اس علائم یکسانی ندارند و برخی علائم در زمان عود یا حملات پدیدار می شوند. علاوه بر نشانه های ام اس که در بالا اشاره کردیم علائم زیر نیز ممکن است در بعضی از بیماران مشاهده شود:

– سردرد
– از دست دادن شنوایی
– خارش
– مشکلات تنفسی
– تشنج
– اختلالات گفتاری
– مشکلات در بلع
– لرزش های ناخواسته
– لکنت زبان

به طور کلی روند بیماری ام اس در افراد مختلف متفاوت است. در بعضی بیماران با علائم خفیف شروع شده و ممکن است تا ماه ها یا سال ها علائم پیشرفت بیماری مشاهده نشود اما در برخی دیگر ممکن است علائم در عرض چند هفته یا چند ماه به سرعت شدید شود.

آیا بیماری ام اس ارثی است؟

اگرچه ام اس بیماری ارثی نیست اما در صورت داشتن سابقه خانوادگی، احتمال ابتلا افزایش خواهد یافت.

به طور کلی احتمال ابتلا به ام اس حدود 0.1 درصد است در حالی که اگر والدین یا خواهر و برادر فرد به این بیماری مبتلا باشند این احتمال به 2.5 تا 5 درصد افزایش می یابد.

لازم به ذکر است ژنتیک اگرچه عامل مهمی محسوب می شود اما تنها عامل موثر نیست.

علت بیماری ام اس

همانطور که قبلا اشاره شد ام اس به دلیل حمله اشتباه سلول های ایمنی بدن به میلین رخ می دهد اما علت دقیق بروز این اختلال در سلول های ایمنی هنوز مشخص نشده است. تحقیقات نشان می دهد برخی عوامل در ابتلا به بیماری ام اس دخیل می باشند.

عوامل موثر در ابتلا به ام اس

سن: ام اس معمولا در سنین 20 تا 50 سال رخ می دهد.
جنسیت: زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می شوند.
نژاد: ام اس در میان مردم کشورهای اروپایی شایع تر است.
ژنتیک: سابقه خانوادگی و ژن ها در ابتلا به ام اس موثر هستند.

سایر عوامل ثابت نشده که ممکن است با بیماری ام اس ارتباط داشته باشد عبارتند از:

– قرار گرفتن در معرض مواد سمی شامل فلزات سنگین و غیره.
– عفونت های ویروسی مانند اپشتین بار، مونونوکلئوز و واریسلا زوستر
– مصرف بیش از حد نمک و شیرین کننده های مصنوعی

نکته: به نظر می رسد نور خورشید نیز در ابتلا به ام اس نقش دارد زیرا افرادی که دور از مناطق استوایی زندگی می کنند بیشتر از سایرین به این بیماری مبتلا می شوند.

نکته: احتمالا ام اس نتیجه چندین عامل مختلف می باشد.

تشخیص بیماری ام اس

یک پزشک – معمولا متخصص مغز و اعصاب – برای تشخیص بیماری ام اس ابتدا یک سری معاینات فیزیکی انجام داده، درباره علائم بیماری سوال می کند و سابقه پزشکی بیمار را چک خواهد کرد.

برای اطمینان از ابتلا به ام اس لازم است آزمایشات مختلف انجام شود که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

معاینه عصبی: پزشک عملکرد عصبی فرد را بررسی می کند.
معاینه چشم: آزمایشاتی برای ارزیابی بینایی و اختلالات چشمی فرد انجام می شود.
ام آر آی: برای مشاهده تصاویر مقطعی از مغز و نخاع
پونکسیون کمری (سوراخ کمری): مقداری از مایع مغزی نخاعی برای انجام آزمایش برداشته می شود.

پزشک با انجام تست های بالا میزان آسیب سیستم عصبی مرکزی را بررسی کرده و ابتلا یا عدم ابتلا به بیماری ام اس را تشخیص می دهد.

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟

توصیه می شود در صورت مشاهده علائم اولیه زیر به پزشک مراجعه شود:

– تاری دید یا دوبینی
– التهاب عصب بینایی – که می تواند به درد چشم و نابینایی سریع منجر شود.
– ضعف و سختی عضلات
– اسپاسم عضلانی دردناک
– سوزش یا بی حسی در بازوان، پاها، صورت یا تنه
– عدم تعادل و مشکل راه رفتن
– بی اختیاری ادرار یا احساس ادرار ناگهانی
– سرگیجه پیوسته

درمان بیماری ام اس

متاسفانه تاکنون درمان قطعی برای بیماری ام اس گزارش نشده است و روش های درمانی کنونی روی مدیریت، کاهش و سرکوب علائم اختلال خود ایمنی و بیماری ام اس تمرکز دارد.

داروهای ام اس

تاکنون تعدادی دارو برای کنترل علائم انواع عودکننده ام اس به تایید رسیده که شامل موارد زیر است:

1. کورتیکواستروئیدها: رایج ترین داروهای تجویز شده برای ام اس هستند که التهاب را کاهش داده و سیستم ایمنی را سرکوب می کنند. این داروها با علائم حاد و ناگهانی در انواع خاصی از ام اس مقابله می کنند.

2. اینترفرون بتا 1a یا 1b: این داروها می توانند پیشرفت علائم را کند کنند اما به دلیل احتمال بروز آسیب های کبدی باید با احتیاط مصرف شوند.

نتایج یک مطالعه روی 868 بیمار نشان داده این داروها در پیشگیری از ناتوانی بیمار در بلندمدت اثر بخش نخواهد بود.

3. کوپاکسون (گلاتیامر): این دارو روزانه یک بار و با هدف جلوگیری از حمله سیستم ایمنی بدن به میلین تزریق می شود و ممکن است با عوارضی همچون تنگی نفس و غیره همراه باشد.

4. تایسابری (ناتالیزوماب): این دارو برای بیمارانی که سایر داروها روی آن ها اثربخش نبوده یا نمی توانند از داروهای دیگر استفاده کنند تجویز می شود که خطر ابتلا به بیماری “لوس آنفولوپاتی چندفوکال” – که نوعی عفونت مغزی کشنده می باشد – را افزایش می دهد.

5. میتوکسانترون (نووانترون): این دارو یک سرکوب کننده ایمنی است که معمولا فقط در مراحل بعدی بیماری ام اس تجویز می شود، مصرف این دارو ممکن است به قلب آسیب برساند اما اگر علائم ام اس به سرعت در حال تشدید باشد به کاهش سرعت پیشرفت بیماری کمک می کند.

6. تری فلومید: این قرص برای بیماران بزرگسال مبتلا به انواع عود شونده ام اس تجویز می شود.

7. عصاره شاهدانه (داروی گیاهی): تحقیقات نشان می دهد مصرف عصاره شاهدانه به کاهش درد، سختی عضلات و بی خوابی در بیماران ام اس کمک می کند.

توانبخشی

علاوه بر داروها، فعالیت های توانبخشی نیز به منظور کمک به بیماران مبتلا به ام اس جهت حفظ توانایی آن ها در انجام کارهای روزمره انجام می شود که به طور کلی شامل برنامه های زیر است:

1. فیزیوتراپی: هدف از آن بازگشت توانایی حرکتی و عملکردی در بیماران است.

2. گفتار درمانی: آموزش های ویژه گفتاری

3. توانبخشی شناختی: به بیمارانی که دچار مشکلات تفکر و ادراک هستند کمک می کند.

تعویض پلاسما

این فرایند شامل خون گیری از بیمار، برداشتن پلاسما و جایگزینی آن با پلاسمای جدید و تزریق مجدد خون به بیمار می باشد. طی این فرایند آنتی بادی های موجود در خون که به بدن بیمار حمله می کنند حذف می شود.

تاکنون اثربخشی این روش در درمان بیماری ام اس به اثبات نرسیده و نتایج مطالعات انجام شده متفاوت بوده است.

مکمل های ویتامین D و امگا 3

محققان به ارتباط بین کمبود ویتامین D و بیماری ام اس پی برده اند و تحقیقات برای اطمینان از اثر مثبت ویتامین D در درمان بیماری ام اس همچنان ادامه دارد.

تعدادی از محققان بر این باور هستند که مکمل های اسیدهای چرب امگا 3 به درمان بیماری ام اس کمک می کند اما دانشمندان نروژی این مسئله را رد کرده اند.

هشدار: از مصرف مکمل ها بدون مشورت با پزشک جدا خودداری کنید.

اکسیژن درمانی

برخی معتقدند اکسیژن درمانی با شدت بالا (HBOT) ممکن است به درمان بیماری ام اس کمک کند اما این مسئله تاکنون اثبات نشده است.

حرف آخر …

اگرچه تاکنون درمان قطعی برای ام اس شناخته نشده اما معمولا طول عمر فرد مبتلا به ام اس همانند افراد سالم تخمین زده می شود و در موارد نادر علائم این بیماری می تواند به مرگ منجر شود.

منابع: medicalnewstoday – healthline

🔥 برای مشاهده سریع جدیدترین فال های امروز روی دکمه زیر کلیک فرمایید

فال ام را نشان بده