بیماری وبا چیست؟
وبا (به انگلیسی: Cholera) که در ایران به مرض موت یا مرگامرگی نیز مشهور است یک بیماری عفونی حاد و خطرناک باکتریایی می باشد که معمولا باعث ایجاد اسهال و کم آبی شدید در بدن شده و آب آلوده از عوامل اصلی انتقال و ابتلا به آن می باشد.
وبا در موارد شدیدتر نیاز به درمان فوری دارد زیرا در صورت عدم انجام اقدامات درمانی می تواند در عرض چند ساعت باعث مرگ فرد شود.
امروز راهکارهای مدرنیته سازی آب و فاضلاب در بسیاری از کشورها تاثیر مثبت و چشمگیری در کاهش ابتلا و انتقال وبا داشته اما این بیماری همچنان در کشورهای آسیایی، آمریکای لاتین، آفریقا، هند و خاورمیانه و مناطقی که مسائل بهداشتی به دلایل مختلف از جمله جنگ، فقر یا بلایای طبیعی کمتر رعایت می شود شیوع می یابد.
آمار نشان می دهد سالانه حدود 1.4 تا 4.3 میلیون نفر در جهان به این بیماری مبتلا شده و حدود 28 تا 142 هزار مورد مرگ ناشی از وبا در سال گزارش می شود.
علت بیماری وبا
باکتری ویبریو کلرا (Vibrio cholerae) عامل ابتلا به بیماری وبا است، این باکتری، سمی قوی به نام CTX در روده کوچک ایجاد کرده که این سم به غشای روده چسبیده و وارد جریان طبیعی سدیم و کلرید می شود.
هنگامی که باکتری به غشای روده کوچک می چسبد تولید آب در بدن به شدت افزایش یافته که باعث ایجاد اسهال و از دست رفتن سریع مایعات و نمک می شود.
لازم به ذکر است آب آلوده منبع اصلی عفونت وبا می باشد و باکتری عامل آن معمولا از طریق مصرف آب، میوه ها، سبزیجات و سایر مواد غذایی خام آلوده به بدن فرد سالم منتقل می شود. وبا معمولا از طریق تماس اتفاقی فرد بیمار به دیگران سرایت پیدا نمی کند.
عوامل موثر در ابتلا به وبا
اگرچه هر فردی ممکن است به بیماری وبا مبتلا شود اما برخی عوامل خطر ابتلا را افزایش می دهند و می توانند در شدت آن نیز تاثیرگذار باشند. از جمله:
- شرایط غیر بهداشتی مانند آب آلوده
- پایین بودن سطح اسید معده؛ باکتری عامل وبا نمی تواند در محیط بیش از حد اسیدی زندگی کند.
- ابتلای یک یا چند نفر از اعضای خانواده به وبا
- گروه خونی O؛ هنوز مشخص نشده چرا گروه خونی تاثیرگذار است اما تحقیقات نشان می دهد افراد مبتلا به این نوع گروه خونی بیشتر از دیگران به وبا مبتلا می شوند.
- مصرف حلزون صدفی خام؛ اگر حلزون های صدفی در آب های آلوده به باکتری وبا رشد کرده باشند.
علائم و نشانه های بیماری وبا
اغلب افرادی که در معرض باکتری وبا قرار می گیرند به بیماری مبتلا نمی شوند زیرا پس از ابتلا، معمولا بدن در یک دوره 7 تا 14 روزه به دفع باکتری های وبا از طریق مدفوع می پردازد و وبا در این موارد با اسهال خفیف تا متوسط همراه خواهد بود.
از هر 10 نفر، 1 نفر ممکن است دو تا سه روز پس از ابتلا، با علائم معمول وبا مواجه شود.
برخی نشانه های بیماری وبا عبارتند از:
- شروع ناگهانی اسهال
- حالت تهوع و استفراغ
- کم آبی متوسط تا شدید بدن
کم آبی ناشی از عفونت وبا معمولا شدید بوده و ممکن است باعث بروز علائم زیر شود:
- خستگی
- دمدمی مزاج شدن
- گودی چشم
- خشکی دهان
- چروکی پوست
- تشنگی شدید
- کاهش ادرار
- ضربان نامنظم قلب
- فشار خون پایین
کم آبی همچنین ممکن است باعث از دست رفتن مواد معدنی خون شده و به عدم تعادل الکترولیتی منجر شود. اولین نشانه های این حالت گرفتگی عضلانی شدید است و در نهایت می تواند به شوک منجر شود.
وبا در کودکان
علائم وبا در کودکان معمولا مشابه نشانه های وبا در بزرگسالان است اما ممکن است نشانه های زیر نیز در کودکان ظاهر شود:
- خواب آلودگی شدید
- تب
- تشنج
- کما
درمان وبا
پس از مشاهده علائم و مراجعه فرد به پزشک، باکتری عامل وبا از طریق انجام آزمایش مدفوع تشخیص داده شده و معمولا از اقدامات زیر برای درمان آن استفاده می شود:
- محلول نمک رهیدراتاسیون خوراکی
- رهیدراتاسیون محلول تزریقی
- تجویز آنتی بیوتیک ها
- مصرف مکمل روی
همه این داروها و روش های درمانی با هدف افزایش مایعات و درمان کم آبی بدن انجام شده و اسهال را برطرف می کند.
آیا وبا کشنده است؟
وبا بیماری خطرناک و کشنده ای است به طوری که در موارد شدیدتر، از دست دادن سریع مایعات و عدم تعادل الکترولیت بدن در عرض دو یا سه ساعت باعث مرگ فرد مبتلا خواهد شد، عدم انجام اقدامات درمانی در موارد معمولی و کم آبی و شوک ناشی از آن نیز ممکن است باعث مرگ فرد بیمار در عرض 18 ساعت شود.
آیا وبا مسری است؟ (راه های انتقال بیماری وبا)
وبا بسیار مسری است و از آن جایی که باکتری وبا به راحتی می تواند خارج از بدن موجود زنده، به حیات خود ادامه دهد به راحتی و با عدم رعایت موارد بهداشتی و از طریق مدفوع فرد بیمار یا مصرف هرگونه ماده غذایی آلوده یا تماس با لباس، سطوح و سایر اقلام منزل آلوده به باکتری عامل وبا، به دیگران منتقل می شود.
جانداران در آب های شور به راحتی زنده مانده و می توانند انسان یا سایر موجوداتی که در این آب ها شنا کرده یا با آن تماس دارند را به بیماری وبا مبتلا کنند.
عوارض خطرناک وبا
اسهال شدید و شوک جدی ترین عوارض بیماری وبا هستند، سایر مشکلات سلامتی احتمالی ناشی از وبا عبارتند از:
کاهش قند خون
کاهش سطح پتاسیم
نارسایی کلیه ها
پیشگیری از وبا
اگر در منطقه شیوع وبا سکونت دارید یا قصد مسافرت به این مناطق را دارید، اقدامات پیشگیرانه زیر خطر ابتلا به وبا را تا حد زیادی کاهش خواهد داد:
- شستن دست ها
- استفاده از آب معدنی در بطری های دربسته یا آب جوشیده
- پرهیز از مصرف مواد غذایی خام و صدف
- اجتناب از مصرف لبنیات
- پرهیز از مصرف میوه و سبزیجات خام
- پوست گرفتن میوه های خام قبل از مصرف
واکسن وبا
از آن جایی که واکسیناسیون وبا تاثیر چندانی در پیشگیری از وبا ندارد و با وجود تزریق واکسن بسیاری از مردم همچنان به این بیماری مبتلا می شوند پزشکان توصیه ای به واکسیناسیون ندارند.
در صورتی که به زودی به منطقه شیوع وبا مسافرت خواهید کرد و قبلا واکسیناسیون شده اید احتمالا به تزریق دوز دوم یا تقویت کننده واکسن نیاز خواهید داشت.
وبا در ایران و جهان
به نظر می رسد بیماری وبا در طول قرن های گذشته بارها باعث مرگ و میر انسان ها شده باشد. اولین گزارش های یافت شده از بیماری شبه وبا حدود هزار سال بعد از میلاد و در هند می باشد. در قرن هفدهم میلادی از کلمه وبا برای بیماری شدید گوارشی که با اسهال و استفراغ همراه بوده استفاده می شده است.
نوشته های تاریخی از مشاهده علائم وبا در قرن شانزدهم میلادی خبر می دهند و در قرن نوزدهم در انگلستان چندین مورد ابتلا به وبا گزارش شده بود. در آن دوران دکتر جان اسنو با انجام مطالعات گسترده موفق به علت شیوع وبا گردید که به دلیل آلودگی پمپ آب اصلی یکی از خیابان های لندن رخ داده و در عرض 10 روز حدود 500 نفر را از بین برد.
دکتر جان اسنو موفق به کشف علت بیماری وبا نشد اما نحوه گسترش و شیوع بیماری را کشف کرد و روبرت کوخ در سال 1883 باکتری عامل وبا را شناسایی کرد اگرچه سال ها قبل و در سال 1563 این بیماری توسط گارسیا ده اورتا به طول کامل توصیف شده بود.
بیماری وبا در ایران در سال های مختلف از جمله 1236، 1250 و 1252 هجری قمری به صورت جزئی یا کلی و در شهرهای مختلف از جمله تهران شیوع پیدا کرد.
طی سال های 1260 تا 1263 هجری قمری شیوع به قدری بود که بی توجهی مقامات مسئول باعث شورش مردم شد و در سال 1267 هجری قمری به دستور امیرکبیر مرز ایران و عراق قرنطینه شد.
سال 1269 و 1273 هجری قمری وبا بار دیگر در ایران شیوع گسترده یافت و تعداد زیادی از مردم بر اثر ابتلا به این بیماری جان باختند.
سال 1284 موج بعدی وبا در همه شهرهای ایران رخ داد که به گفته برخی منابع حدود صد هزار ایرانی در اثر ابتلا به وبا از دنیا رفته و به دنبال آن در سال های 1287، 1294 و 1307 و 1310 موج های دیگر آن از مرزهای ایران در نواحی مختلف وارد کشور شدند.
طی جنگ جهانی اول قحطی و مشکلات بهداشتی و مالی از عوامل ابتلا و شیوع وبا بوده است.
در دوران پس از انقلاب و در سال 1377 هجری شمسی حدود 11 هزار مورد ابتلا به وبا در ایران گزارش و بین سال های 1379 تا 1384 سالانه حدود 100 نفر به وبا مبتلا شده اند.
توجه: امروزه بیماری وبا به ندرت در کشورهای جهان اول رخ می دهد و در صورت رعایت شیوه های پاکسازی مواد غذایی در مناطق محروم نیز خطر ابتلا به آن شدت کاهش می یابد.
منبع: healthline – medicinenet – tabnak
🔥 برای مشاهده سریع جدیدترین فال های امروز روی دکمه زیر کلیک فرمایید
