اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی چیست، علائم و درمان آن چگونه است؟

اسکیزوفرنی چیست؟

اسکیزوفرنی (schizophrenia) یا شیزوفرنی نوعی اختلال روانی مزمن است که افراد مبتلا به آن تصور متفاوت و تحریف شده ای از واقعیت داشته و اغلب دچار توهم هستند.

به نظر می رسد حدود 1 درصد جمعیت جهان (21 میلیون نفر) از اسکیزوفرنی رنج می برند. تصورات غلط بسیاری درباره این اختلال وجود دارد، برخی مردم اسکیزوفرنی را با اختلال “دوگانگی شخصیت” یکسان می دانند در حالی که این دو کاملا متفاوت هستند.

اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی
اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی هم در زنان و هم در مردان و در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما مردان معمولا در پایان سنین نوجوانی و اوایل دهه بیست زندگی و زنان معمولا در اواخر دهه بیست و اوایل دهه سی به آن مبتلا می شوند.

اسکیزوفرنی گاهی آن قدر کند و آهسته پیشرفت می کند که فرد تا سال ها از بیماری اش خبر ندارد و در برخی موارد ناگهان ظاهر شده و به سرعت پیشرفت می کند.

علائم اسکیزوفرنی

علائم اسکیزوفرنی در برخی افراد کاملا مشهود است اما برخی دیگر ظاهرا هیچ مشکلی ندارند و تنها وقتی شروع به توصیف حالات و افکار خود می کنند می توان به بیماری آن ها پی برد.

با این وجود تعداد قابل توجهی از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی مجبورند با اتکا به دیگران زندگی کنند زیرا نمی توانند مدت زیادی در یک شغل بمانند و از عهده مراقبت از خود برنمی آیند.

اگرچه علائم اسکیزوفرنی از فردی به فرد دیگر متفاوت است اما این نشانه ها به طور کلی به سه دسته تقسیم می شوند:

1.علائم مثبت (Positive symptoms)

2. علائم منفی (Negative symptoms)

3. علائم شناختی (Cognitive symptoms)

علائم اولیه اسکیزوفرنی

از آن جا که اسکیزوفرنی در برخی افراد از اواخر دوران نوجوانی آغاز می شود ممکن است نشانه های آن با رفتارهای شایع دوران نوجوانی اشتباه گرفته شود. این علائم عبارتند از:

  • دوری کردن از افراد خانواده و دوستان
  • عوض کردن دوستان یا گروه های اجتماعی که در آن ها عضو است
  • کاهش تمرکز
  • مشکلات خواب
  • زودرنجی و کج خلقی
  • ضعیف شدن عملکرد تحصیلی

علائم مثبت اسکیزوفرنی

علائم مثبت اسکیزوفرنی که به عنوان علائم روانی نیز شناخته شده شامل رفتارهایی است که معمولا در افراد سالم دیده نمی شود. این رفتارها عبارتند از:

1. هذیان

تجربیاتی هستند که به نظر فرد واقعی می رسند اما در حقیقت توسط ذهن بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی ایجاد می شود مانند دیدن چیزها یا شنیدن صداها یا بوهایی که فقط خود فرد تجربه می کند و در دنیای واقعی وجود خارجی ندارد.

2. توهم

رفتارهای غیرمنطقی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی مشاهده می شود، مثلا باورهای غلطی که شواهد کافی برای نادرست بودن آن ها وجود دارد. به عنوان مثال فرد می گوید کسی همیشه از راه دور او را زیر نظر دارد یا ادعای قدرت های ماورایی می کند.

3. اختلالات فکری

که شامل شیوه های غیر معمول تفکر یا پرداش اطلاعات در فرد می باشد.

4. اختلالات حرکتی

شامل حرکات بدن هیجانی یا مضطربانه یا حالت های عجیب و غریب است، مثلا فرد مدت ها به یک نقطه خیره می شود یا روی یک پا می ایستد، با خود حرف می زند، کارهای تکراری انجام می دهد یا ناگهان و بی دلیل می خندد یا گریه می کند.

علائم منفی اسکیزوفرنی

این علائم شامل اختلال در احساسات، رفتارها و توانایی های فرد است که عبارتند از:

  • تفکر یا گفتار نامنظم؛ به عنوان مثال فرد موضوع صحبت را ناگهان عوض کرده یا از کلمات خودساخته استفاده می کند.
  • واکنش های عاطفی عجیب در شرایط مختلف
  • بی احساسی چهره یا بیان
  • از دست دادن علاقه و هیجان زندگی
  • انزوای اجتماعی
  • لذت نبردن از چیزها
  • مشکل در شروع یا پیگیری برنامه ها
  • مشکل در تکمیل کارهای عادی روزمره

علائم شناختی اسکیزوفرنی

این علائم می تواند در دسته علائم مثبت یا منفی جای بگیرد و بسیار ظریف و تا حدی غیر قابل تشخیص هستند اگرچه گاهی می توانند با اختلال حافظه و تفکر ظاهر شوند. از جمله این علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • مشکل تمرکز یا توجه
  • عدم درک درست از اطلاعات دریافتی و استفاده از آن ها برای تصمیم گیری
  • مشکل یادگیری و استفاده از آموخته ها در شرایط مورد نیاز

علت اسکیزوفرنی

علت دقیق اسکیزوفرنی هنوز ناشناخته است اما محققان معتقدند ترکیب برخی عوامل بیولوژیکی، ژنتیکی و محیطی در ابتلا به این اختلال نقش دارند.

نتایج برخی مطالعات نشان داده عوامل بیولوژیکی همچون اختلالات شیمیایی در مغز از جمله عدم تعادل دوپامین و سروتونین می توانند موجب بروز علائم اسکیزوفرنی در فرد شوند.

ژنتیک و سابقه خانوادگی نیز خطر ابتلا به این اختلال روانی را افزایش می دهد، اگر فرد هیچ سابقه خانوادگی نداشته باشد احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی کمتر از 1 درصد است و اگر یکی از والدین به اسکیزوفرنی مبتلا باشد این احتمال به 10 درصد افزایش می یابد.

سایر عوامل خطرزای ابتلا به اسکیزوفرنی عبارتند از:

  • قرار گرفتن در معرض سموم یا عفونت ویروسی قبل از تولد یا در دوران کودکی
  • بیماری های التهابی یا خودایمنی
  • داروهای روانگردان و مخدر؛ مثلا ماری جوانا و ال اس دی از مواد مخدری هستند که در عود این اختلال اثرگذار می باشند.
  • استرس زیاد
  • مسائلی که به مشکلات روحی منجر می شود مانند طلاق، بیکاری و مشکلات روابط

نکته: سخت است تشخیص دهیم که آیا مشکلاتی همچون طلاق یا بیکاری علت بروز اسکیزوفرنی هستند یا ابتلا به اسکیزوفرنی باعث بروز آن ها می شود.

توجه: برخی محققان معتقدند مصرف داروهای استروئیدی اثر روانی در فرد باقی گذاشته و خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را افزایش می دهد.

تشخیص اسکیزوفرنی

در صورتی که پزشک به اسکیزوفرنی مشکوک باشد درباره سابقه پزشکی و روان پریشی بیمار از او سوال خواهد کرد و از تست یا آزمایش های زیر برای رد کردن سایر اختلالات روانی استفاده می کند:

آزمایش خون؛ در مواردی که مصرف داروها عامل حالات ایجاد شده در فرد باشد آزمایش خون انجام می شود که طی آن سایر علل فیزیکی احتمالی نیز بررسی می شود.

تصویربرداری؛ برای اطمینان از عدم وجود تومور یا مشکلات ساختاری در مغز انجام می شود.

ارزیابی روانشناختی؛ متخصص وضعیت ذهنی بیمار را از نظر افکار، احساسات، توهم، تمایل به خودکشی، خشونت و غیره بررسی می کند.

درمان اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی یک اختلال روانی مادام العمر است و درمان قطعی برای آن وجود ندارد. روش های درمانی موجود برای کاهش و کنترل علائم تجویز می شود.

نکته مهم در درمان اسکیزوفرنی که باید به آن توجه شود این است که فرد حتما به یک روانپزشک حرفه ای مراجعه کند که از قبل تجربه درمان بیمار اسکیزوفرن را داشته است.

اغلب افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نسبت به درمان مقاومت نشان می دهند زیرا معتقدند چیزی برای درمان وجود ندارد.

در صورت بروز علائم شدید همچون جنون ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان باشد.

درمان های موجود برای اسکیزوفرنی عبارتند از:

1. دارو درمانی

داروهای ضد روان پریشی و ضد جنون رایج ترین داروها برای اسکیزوفرنی هستند که به درمان توهم، هذیان گویی و کاهش علائم جنون در فرد کمک می کند.

برخی از رایج ترین داروهای اسکیزوفرنی عبارتند از:

ریسپریدون؛ این دارو نسبت به سایر داروهای ضد روان پریشی آتیپیکال خاصیت آرام بخشی کمتری دارد، از عوارض آن می توان به افزایش وزن و دیابت اشاره کرد که در مقایسه با داروهای کلوزاپین و الانزاپین احتمال کمتری دارد.

الانزاپین؛ این دارو علائم منفی اسکیزوفرنی را کاهش می دهد اما با خطر افزایش وزن و دیابت همراه است.

کتیاپین؛ از دیگر داروهای ضد روان پریشی است که خطر بروز افزایش وزن و دیابت در آن نسبت به کلوزاپین و الانزاپین کمتر است.

زیپراسیدون؛ این دارو عوارض کمتری نسبت به سایر داروهای ضد روان پریشی آتیپیکال دارد اما ممکن است باعث آریتمی قلبی شود.

کلوزاپین؛ برای بیمارانی که نسبت به سایر داروها مقاوم هستند تجویز می شود و باعث کاهش تمایل به خودکشی در این بیماران می شود اگرچه با عوارضی همچون افزایش وزن و دیابت همراه است.

هالوپریدول؛ این دارو دارای اثر طولانی مدت ( تا هفته ها) در درمان اسکیزوفرنی است.

توجه: داروهای تجویز شده توسط پزشک باید حتی پس از رفع علائم اسکیزوفرنی نیز مصرف شود تا از عود مجدد بیماری پیشگیری شود.

2. روان درمانی

در این روش از درمان های روانی فردی برای غلبه بر استرس و علائم بیماری استفاده می شود، آموزش های اجتماعی نیز می تواند مهارت های اجتماعی و ارتباطی فرد را بهبود ببخشد.

3. توانبخشی کار

توانبخشی کار برای آموزش مهارت هایی که فرد برای به دست آوردن شغل به آن ها نیاز دارد انجام می شود.

4. سایر درمان ها

ویتامین درمانی، مکمل های گلیسین و مدیریت رژیم غذایی از دیگر روش های درمانی هستند که اثربخشی آن ها هنوز به اثبات نرسیده و لازم است قبل از استفاده با پزشک درباره آن مشورت شود.

انواع اسکیزوفرنی

اسکیزوفری در گذشته به 5 دسته تقسیم شده بود اما از سال 2013 این دسته بندی حذف شده و دیگر از آن استفاده نمی شود. این انواع عبارت بودند از:

1. اسکیزوفرنی پارانوئید

پارانوئید شامل هذیان های نظام یافته یا توهمات شنیداری زیاد است، در سال 2013 پزشکان به این نتیجه رسیدند که پارانوئید در حقیقت جزو علائم مثبت اسکیزوفرنی محسوب می شود و نه لزوما یه نوع جداگانه.

2. اسکیزوفرنی آشفته یا سازمان نیافته

در این نوع اسکیزوفرنی بیمار علائم هذیان یا توهم را تجربه نمی کند بلکه گفتار یا رفتارهای آشفته مانند خنده های شدید بی دلیل، شکلک درآوردن یا پرحرفی های بی معنی از خود نشان می دهد.

3. اسکیزوفرنی نامشخص

افرادی که بیش از یک نوع علامت اصلی اسکیزوفرنی را از خود نشان می دهند در این گروه جای می گیرند.

4. اسکیزوفرنی باقی مانده

اگر فرد ابتدا علائم اسکیزوفرنی را نشان دهد اما بعدها این علائم محو شود در این دسته قرار می گیرد.

5. اسکیزوفرنی کاتاتونیک

این بیماران گاهی دچار بی تفاوتی، بی حرکتی و بی حسی بوده و نسبت به محیط اطراف واکنشی نشان نمی دهند.

دسته بندی دیگری برای اسکیزوفرنی وجود دارد که به صورت زیر است:

اسکیزوفرنی حاد

اسکیزوفرنی حاد نشانه های مرتبط با ذهن و تفکر را در برمی گیرد به طوری که یک فرد سالم رفتارهای عجیب در یک دوره نسبتا کوتاه چندین هفته ای از خود نشان می دهد که با علائم مثبت از جمله توهم، باورهای غیرمنطقی یا افکار آشفته همراه است.

اسکیزوفرنی مزمن

این نوع اسکیزوفرنی اختلالی طولانی مدت است که بیشتر با علائم منفی، عدم فعالیت و گوشه گیری از اجتماع همراه است. اگرچه توهم و هذیان گویی نیز در این افراد دیده می شود.

اسکیزوفرنی در کودکان

اگرچه علائم اسکیزوفرنی معمولا در اواخر نوجوانی آغاز می شود اما در برخی موارد در سنین کمتر از 13 سال نیز مشاهده شده که به آن اسکیزوفرنی زودرس یا اسکیزوفرنی دوران کودکی گفته می شود.

از آن جا که برخی علائم اسکیزوفرنی در اغلب کودکان و نوجوانان دیده می شود تشخیص اسکیزوفرنی در این سنین سخت تر است و حتی ممکن است با بیماری هایی همچون افسردگی، اختلال دوقطبی و اختلالات توجه اشتباه گرفته شود.

برخی علائم اسکیزوفرنی در دوران کودکی عبارتند از:

  • ترس یا اضطراب های غیر معمول
  • مشکلات خواب
  • نوسانات احساسی
  • هذیان گویی؛ دیدن چیزها و یا شنیدن صداهای غیر واقعی
  • کاهش توجه به مراقبت از خود
  • تغییرات ناگهانی در رفتار
  • ضعیف شدن عملکرد تحصیلی

عوارض و خطرات اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی در سراسر جهان به عنوان یکی از 15 اختلال ناتوان کننده در نظر گرفته شده است و افراد مبتلا به این اختلال دو یا سه برابر بیشتر از دیگران در اثر مرگ زودرس فوت می کنند.

بیش از نیمی از این بیماران از سایر اختلالات روانی نیز رنج می برند و بیش از 5 درصد آن ها به دلیل اقدام به خودکشی از دنیا می روند.

در صورتی که نسبت به درمان و کاهش علائم اسکیزوفرنی اقدام نشود ممکن است عوارض زیر در بیمار دیده شده یا تشدید پیدا کند:

  • اضطراب
  • فوبیا و ترس ها
  • افسردگی
  • اعتیاد به مواد مخدر
  • مشکلات خانوادگی
  • خودکشی

اسکیزوفرنی و ازدواج

این اختلال در صورتی که علائم آن کنترل نشود ممکن است با پیامدهای منفی در ازدواج همراه باشد، در صورتی که به عنوان یک بیمار اسکیزوفرنی در شرف ازدواج هستید یا قصد دارید با فرد مبتلا به این اختلال ازدواج کنید حتما قبل از ازدواج با پزشک و روانشناس درباره این موضوع مشورت کنید.

اگرچه بعضی از بیماران اسکیزوفرنی زندگی زناشویی خوبی را تجربه می کنند اما این مسئله ارتباط مستقیم با میزان کنترل بیماری در افراد دارد.

از یک سو ازدواج می تواند تاثیر مثبت در روحیه و کاهش تمایل به خودکشی در این بیماران داشته باشد و از سوی دیگر به دلیل ناتوانی برخی بیماران در برقراری روابط اجتماعی، ممکن است در زندگی مشترک استرس زیادی به همراه داشته باشد.

به طور کلی در بیماران اسکیزوفرن که تحت درمان هستند و موفق به کنترل علائم بیماری شده اند احتمال ازدواج کردن و به دست آوردن شغل بالا است.

پیشگیری از اسکیزوفرنی

راهی برای پیشگیری از اسکیزوفرنی وجود ندارد با این حال افرادی که بیشتر در معرض ابتلا هستند می توانند با مراجعه به پزشک از بروز علائم جلوگیری کنند.

از آن جا که در این بیماری، علائم مدتی ظاهر شده، سپس خاموش می شود و بعد از چندی دوباره عود می کند  توجه به توصیه های پزشکان کمک زیادی در کنترل و کاهش و از بین بردن علائم دارد.

برخی تحقیقات نشان می دهد پس از اقدامات درمانی، در 3 نفر از هر 5 نفر مبتلا به اسکیزوفرنی بیماری و علائم آن تا حد زیادی کنترل خواهد شد.

منبع: healthline medicalnewstoday

🔥 برای مشاهده سریع جدیدترین فال های امروز روی دکمه زیر کلیک فرمایید

فال ام را نشان بده

فال حافظ کوکا