کلیندامایسین چیست؟ موارد مصرف و عوارض جانبی آن کدامند؟

نوشته شده توسط

۳۱ خرداد ۱۳۹۸

کلیندامایسین چیست؟

کلیندامایسین (با نام انگلیسی: Clindamycin و نام های دیگر دالاسین و کلیوسین) از داروهای آنتی بیوتیک تجویزی است که باعث توقف رشد باکتری ها شده و برای درمان طیف گسترده ای از عفونت های جدی باکتریایی تجویز می شود.

کلیندامایسین به گروه دارویی آنتی بیوتیک های لینکوسامید یا لینکومایسین تعلق دارد که با مهار تولید پروتئینی که باکتری ها برای پخش عفونت در بدن نیاز دارند، فعالیت باکتری ها را متوقف می کند.

موارد مصرف کلیندامایسین

این دارو به فرم های مختلف همچون کپسول، پماد، ژل، محلول، داروی تزریقی و غیره عرضه شده و برای درمان بسیاری از عفونت ها از جمله موارد زیر تجویز می شود:

عفونت شدید گوش میانی
عفونت شدید سینوسی باکتریایی
مننژیت ایجاد شده با باکتری استرپتوکوک
ذات الریه باکتریایی اکتسابی از جامعه (CAP)
عفونت واژینال باکتریایی
بیماری التهاب لگن (PID)
آکنه

دیگر موارد مصرف کلیندامایسین عبارتند از:

کلیندامایسین ممکن است برای پیشگیری از عفونت قلب پیش از عمل جراحی دندان و بخصوص برای افرادی که به پنی سیلین حساسیت دارند تجویز شود.
این دارو برای درمان بابزیوز – نوعی عفونت خونی که به دلیل انگل خاصی ایجاد می شود – نیز مصرف می شود.

توجه: مصرف کلیندامایسین تنها روی عفونت های باکتریایی موثر است و برای عفونت های ویروسی – از جمله سرماخوردگی و آنفلوآنزا – اثربخش نخواهد بود. توجه به این نکته از آن جهت اهمیت دارد که استفاده نا به جا از هرگونه داروی آنتی بیوتیک ممکن است باعث کاهش اثر دارویی آن در سایر مواقع مورد نیاز شود.

نحوه مصرف کلیندامایسین

کلیندامایسین معمولا به صورت خوراکی به همراه غذا یا به تنهایی مصرف می شود.

کلیندامایسین را با یک لیوان پر آب (8 اونس یا 240 میلی لیتر) مصرف کنید مگر آن که پزشک دستور دیگری تجویز کرده باشد.

حداقل تا 10 دقیقه بعد از مصرف این دارو دراز نکشید.

در صورت مصرف کلیندومایسین به صورت محلول حتما از قاشق مخصوص اندازه گیری یا سرنگ برای تعیین دوز استفاده کنید.

کلیندومایسین تزریقی ممکن است قابل تزریق به عضله یا درون وریدی باشد.

برای به دست آوردن بهترین نتیجه، این دارو را در فاصله زمانی دقیق و هر روز در ساعات مشابه روز قبل مصرف کنید.

مصرف کلیندامایسین را تا پایان دوره درمان ادامه داده و از قطع زودهنگام دارو – حتی اگر علائم از بین رفته باشد – اجتناب کنید زیرا ممکن است باعث بازگشت عفونت شود.

در صورت ادامه دار شدن وضعیت بیماری یا بدتر شدن آن با پزشک مشورت کنید.

عوارض جانبی کلیندامایسین

داروهای آنتی بیوتیک ممکن است باعث بروز اسهال شوند که نشانه عفونت جدید می باشد، در صورت مشاهده اسهال آبکی یا خونی مصرف کلیندامایسین را متوقف کرده و با پزشک تماس بگیرید. از مصرف داروهای ضد اسهال خودداری کنید مگر در مواردی که پزشک توصیه کرده باشد.

در صورت مشاهده علائم و واکنش های آلرژیک زیر با اورژانس تماس بگیرید:

کهیر
تنفس مشکل
ورم صورت یا گلو
واکنش های شدید پوستی همچون تب، گلود درد، سوزش چشم، درد پوست، جوش های پوستی ارغوانی یا قرمز که گسترش یافته و باعث بروز تاول یا پوسته پوسته شدن می شود.

در صورت مشاهده علائم آلرژی دارویی جدی که روی بخش های مختلف بدن تاثیر می گذارد به اورژانس مراجعه کنید، این علائم شامل موارد زیر می شود:

جوش های پوستی
تب
متورم شدن غدد
علائم شبه آنفلوآنزا
دردهای عضلانی
ضعف شدید
کبودی غیر عادی
زرد شدن پوست یا چشم ها

این علائم ممکن است چندین هفته بعد از شروع مصرف کلیندامایسین ظاهر شود.

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر بعد از مصرف کلیندامایسین فورا با پزشک تماس بگیرید:

هرگونه تغییر در عملکرد روده
درد شدید معده، اسهال آبکی یا خونی
کاهش یا قطع ادرار
طعم فلزی در دهان (بعد از تزریق کلیندامایسین)

عوارض شایع کلیندامایسین عبارتند از:

حالت تهوع، استفراغ، درد معده
جوش های خفیف پوستی
خارش یا ترشحالت واژینال

هشدار: کلیندامایسین تعادل میکروارگانیسم های روده را تغییر داده و باعث رشد باکتری هایی به نام کلستریدیوم دیفیسیل می شود، این باکتری ها با ایجاد سموم و التهاب در روده خطر بروز اسهال و مشکلات جدی و مرگبار روده را افزایش می دهند، به همین دلیل پزشکان تنها در مورد عفونت های جدی که با سایر روش های دارویی درمان نمی شود کلیندامایسیون تجویز می کنند.

توجه: عوارض ذکر شده تنها بخشی از عوارض احتمالی کلیندامایسین می باشد، برای اطلاع از لیست کامل عوارض جانبی این دارو یا پس از مشاهده هرگونه علامت مشکوک با پزشک معالج مشورت کنید.

موارد احتیاطی مصرف کلیندامایسین

در صورتی که به کلیندامایسین یا لینکومایسین آلرژی دارید یا از هرگونه حساسیت های دارویی دیگر رنج می برید حتما قبل از مصرف این دارو با پزشک مشورت کنید.
قبل از استفاده از کلیندامایسین سوابق پزشکی خود را به پزشک ارائه دهید بخصوص اگر از بیماری های کبدی، کلیوی، اختلالات معده و روده (مانند کولیت یا اسهال مرتبط با کلستریدیوم) و مشکلات آلرژیک همچون آسم، تب یونجه، اگزما، آلرژی های پوستی، آلرژی به آسپرین، آلرژی به غذاهای زرد رنگ، رنج می برید.
کلیندامایسین ممکن است تاثیر واکسن های باکتریایی همچون واکسن تیفوئید را کاهش دهد، توصیه می شود هنگام مصرف این دارو از واکسناسیون خودداری کنید مگر آن که پزشک اجازه دهد.
قبل از عمل جراحی درباره مصرف کلیندامایسین با پزشک یا دندانپزشک خود صحبت کنید.
افراد مسن بیش از سایرین به عوارض جانبی این دارو بخصوص اسهال حساس هستند.
تزریق کلیندامایسین ممکن است باعث بروز عوارض جانبی جدی و حتی مرگ نوزادان یا کودکان شود بنابراین مصرف آن در کودکان بدون مشورت با پزشک توصیه نمی شود.

کلیندامایسین و بارداری

مطالعات آزمایشگاهی روی حیوانات عوارض خاصی از این دارو در طول بارداری نشان نداده اما از آن جا که اثر این دارو روی زنان باردار هنوز مشخص نشده در صورت بارداری (یا اگر قصد باردار شدن در دوره درمان دارید) حتما به پزشک اطلاع دهید.

اگرچه بسیاری از آنتی بیوتیک ها معمولا اثر منفی روی داروهای هورمونی ضد بارداری مانند قرص، پچ و حلقه بارداری ندارند اما تعداد کمی از آنتی بیوتیک ها همچون ریفامپین و ریفابیوتین ممکن است اثر این داروها را کاهش داده و مصرف آن ها به بارداری ناخواسته منجر شود، بنابراین در صورتی که داروی ضد بارداری مصرف می کنید حتما به پزشک اطلاع دهید.

کلیندامایسین و شیردهی

این دارو به شیر مادر منتقل می شود بنابراین قبل از شیردهی حتما با پزشک مشورت کنید.

کلیندامایسین و آکنه

از کلیندامایسین می توان به فرم لوسیون، کرم یا ژل و تحت نام کلوسین تی یا کلیندامایسین فسفات برای درمان آکنه (نوعی جوش پوستی) استفاده کرد.

برای به دست آوردن بهترین نتیجه توصیه می شود ابتدا صورت خود را شسته و 30 دقیقه منتظر بمانید سپس نسبت به اعمال کلیندامایسین روی صورت اقدام کنید.

هنگام استفاده از این دارو ممکن است پوست کمی حساس شود به همین دلیل توصیه می شود برای جلوگیری از بروز حساسیت از پاک کننده و مرطوب کننده خفیف برای پوست صورت استفاده کنید.

تداخل دارویی کلیندامایسین

تداخلات دارویی ممکن است باعث کاهش اثربخشی یا افزایش خطر بروز عوارض جانبی داروها شود بنابراین لازم است قبل از مصرف هر داروی جدید حتما درباره تعاملات دارویی آن اطلاعات کافی به دست آورید.

برخی داروهایی که ممکن است با کلیندامایسین تداخل داشته باشند عبارتند از:

سم بوتولینوم A (بوتاکس)
بسیاری از داروهای ضد بارداری مانند دزوژسترل، دینوژست، دروسپیرنون، استرادیول، اتینودیول، لوونورژسترول، مسترانول، نورژستیمات، نورژسترومین و نورژسترل
مایکوفنولات موفتیل (سلسپت، مایفورتیک)
بسیاری از داروهایی که حین عمل جراحی استفاده می شوند از جمله داروهای کنترل عضلانی آتراکوریوم (تاکروم)، سیس آتراکوریوم (نیمبکس)، پانکورونیوم، روکورونیوم (زمارون، اسمرون)، وکرونیوم
آنتی بیوتیک های ماکرولید (مانند کلیترومایسین و اریترومایسین) و کائولین پکتین
پیکو سولفات سدیم

هشدار: آب گریپ فروت ممکن است توانایی بدن برای تجزیه داروی کلیندومایسیون را کاهش دهد که ممکن است باعث افزایش خطرناک دارو در خون شود بنابراین از مصرف گریپ فروت یا نوشیدن آب گریپ فروت به همراه کلیندامایسین خودداری کنید.

سایر تداخلات دارویی

در صورت مصرف ب س ژ (باسیلوس کالمت گرین) برای درمان سل، جزام، سرطان مثانه و غیره از مصرف کلیندامایسین خودداری کنید.

توجه: موارد ذکر شده در بالا کامل نمی باشد. توصیه می شود قبل از مصرف کلیندامایسین حتما پزشک را از لیست تمام داروهای مصرفی شیمیایی و گیاهی، مکمل ها، ویتامین ها و غیره مطلع کرده و از شروع، قطع یا تغییر دوز دارو بدون مشورت پزشک جدا خودداری کنید.

دوز مصرف کلیندامایسین

دوز کلیندامایسین به وضعیت پزشکی فرد و پاسخ بدن بیمار به درمان دارویی بستگی دارد.

دوز مصرف معمول کلیندامایسین 4 بار در روز (هر 6 ساعت) است اگرچه در مورد دوز مصرف باید دقیقا مطابق تجویز پزشک عمل کرد.

کلیندامایسین معمولا در کپسول های 150 و 300 میلی گرم عرضه می شود، مقدار مصرف روزانه کلیندومایسین در بزرگسالان نباید بیش از 4800 میلی گرم در روز باشد که این مقدار دوز تنها برای افراد دچار عفونت های مرگبار که از کلیندامایسین تزریقی داخل ران استفاده می کنند و با تشخیص پزشک تجویز می شود.

نکته مهم: مقادیر ارائه شده با توجه به شدت عفونت متفاوت است، بنابراین از مصرف خودسرانه دارو خودداری کرده و حتما مطابق دوز مصرفی تجویز شده توسط پزشک عمل کنید.

مقدار مصرف ژل و محلول موضعی کلیندامایسین معمولا روزانه 2 بار لایه نازک آن روی ناحیه مورد نظر اعمال می شود.

در صورت فراموش کردن یک نوبت داروی کلیندامایسین، به محض یادآوری نسبت به مصرف آن اقدام کنید و اگر زمان زیادی تا نوبت بعدی باقی نمانده از خوردن آن صرف نظر کرده و هرگز دوز یک نوبت را دو برابر نکنید.

عوارض مصرف بیش از حد کلیندامایسین

در صورت مصرف بیش از حد این دارو و مشاهده علائم جدی نظیر بیهوشی یا مشکل تنفسی با اورژانس تماس بگیرید.

اشکال دارویی کلیندامایسین

برخی اشکال دارویی کلیندامایسین در ایران عبارتند از:

کپسول کلیندامایسین سها 150 و 300 میلی گرم
کپسول کلیران 300 میلی گرم
کپسول کلیمایسین 150 میلی گرم
کپسول دالاسین 150 میلی گرم
کپسول داتیسین 150 و 300 میلی گرم
کپسول کلیندافارم 150 و 300 میلی گرم
آمپول دالادیک 600 میلی گرم/4میلی لیتر
آمپول کلیندامایسین 300 میلی گرم/2میلی لیتر
آمپول دالاسین 150 میلی گرم/میلی لیتر 2 میلی لیتر
کرم واژینال کلیندامایسین 2%
کرم واژینال دالاواگ 2% 40 گرم
محلول کلیندامایسین 1% 60 میلی لیتر
محلول کلیندت (کلیندافارم) 1% 60 میلی لیتر
محلول موضعی آفیندامایسین 1% 60 میلی لیتر
ژل کلیندامایسین 1% 15گرم
ژل آکنومیس 0.025/1.2%
شیاف واژینال دالاسین اوالز 100 میلی گرم