در این مقاله با فواید و خواص گیاهان کوهی از جمله موسیر، ریواس، کنگر و والک آشنا خواهید شد.
والک، ریواس و کنگر از جمله گیاهان کوهی هستند که می‌توانند رنگ و بوی متفاوتی به سفره‌ها بدهند؛ عطر و طعمی که دیگر در طول سال تکرار نمی‌شود! البته شنگ هم گیاه دیگری است که نه در کوه، بلکه در دشت و صحرا می‌روید و می‌تواند باعث تغییر ذائقه‌تان شود. در ادامه دکتر غلامرضا امین، دکترای فارماکوگنوزی و استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران، شما را با خواص خوراکی و البته دارویی این گیاهان بیشتر آشنا می‌کند؛ باشد که امسال به شکل بهتر و باانگیزه‌‌بیش‌تری از این گیاهان استفاده کنید.
محافظ دستگاه گوارش
نام: قنگر یا کنر
معروف به: کنگر
نام علمی: Cirsium vulgare
زادگاه: کوه‌های لرستان، کرمان، کرمانشاه، آذربایجان غربی، آبادان و کردستان
طبع: گرم و خشک
کنگر هم مثل ریواس در کوه‌ها می‌روید و به عنوان یک ماده غذایی استفاده می‌شود ولی معروف است که خاصیت تقویت قوای جنسی دارد و به همین منظور در تهیه بسیاری غذاها یا به عنوان چاشنی کنار غذای اصلی استفاده می‌شود.
البته هنوز مطالعه بالینی بارزی ثابت نکرده که کنگر خاصیت تقویت‌کنندگی قوای جنسی دارد. در یونان و مصر باستان، این گیاه به دلیل نقش کمکی در هضم مواد غذایی مورد توجه قرار گرفت و در قرن 16 میلادی در اروپا یکی از سبزیجات معروفی بود که توسط اشراف مصرف می‌شد. در طب سنتی اروپا، برگ‌های کنگر به عنوان ماده افزایش‌دهنده ادرار و محرک کلیه‌ها، محرک ترشح صفرا از کبد و انقباض کیسه صفرا مورد استفاده قرار می‌گرفت.
کنگر ضدعفونی کننده، اشتهاآور، تب‌بر و هضم کننده غذاست و درضمن، مصرف آن باعث تقویت دستگاه گوارش می‌شود. کنگر در درمان یرقان، نارسایی کبد و کم‌خونی موثر بوده و از کبد در برابر سموم شیمیایی محافظت می‌کند. محققان معتقدند وجود ماده‌ای به نام سینارین در عصاره برگ کنگر، باعث کاهش کلسترول و تری‌گلیسیرید خون می‌شود. در ضمن همین ماده به همراه ماده دیگری به نام اسید کافئیک موجود در کنگر، کبد را در برابر عفونت حفظ می‌کنند. کنگر غیر از اینکه در تهیه غذاهایی مثل خورش استفاده می‌شود، همراه ماست هم خورده می‌شود و بسیار خوش‌خوراک است. شاید اینکه می‌گویند «فلانی کنگر خورده، لنگر انداخته» هم اشاره به همین اثر لذت‌بخشی آن داشته باشد که بعد از خوردنش با ماست نصیب فرد می‌شود! البته یادتان باشد اگر خدایی ناکرده دچار ناراحتی‌های کلیوی و کبدی شدید هستید، از مصرف برگ کنگر پرهیز کنید.
دوست کبد!
نام: ریباس
معروف به: ریواس
نام علمی: Rheum
زادگاه: دامنه‌های بینالود کوه‌های آذربایجان و کردستان بلندی‌های البرز
طبع: سرد و تر
شما هم وقتی بچه بودید، یک دستفروش نزدیک مدرسه‌تان بود که دسته‌های کوچک ریواس هم در بساطش باشد؟! اگر این طور است احتمالا هنوز هم که هنوز است، طعم ترش و گس آن، برای‌تان به یک نوستالژی تبدیل شده!
ساقه‌های ریواس، تازه و سبز و آبدار است و زمان چیدنش وقتی است که گیاه تازه به گل نشسته و هنوز میوه نداده است. این ساقه‌ها بعد از جداسازی کامل برگ‌ها از ساقه، به مشتریان ارائه می‌شود و حواس‌تان باشد ساقه‌هایی را انتخاب کنید که زیاد درشت نباشند چون این ساقه‌های زیادی رسیده، در واقع ساقه‌های ریواسی است که میوه داده است.
ریواس گیاهی است که می‌تواند اعمال کبدی را تنظیم کرده و در صورت وجود مشکل در کبد، آن را برطرف می‌کند. البته نوعی ریواس هم هست که به ریواس چینی معروف است و به عنوان مسهل و ملین مزاج استفاده می‌شود اما این نوع ریواس در ایران نمی‌روید. خوب است بدانید ریواس از سال‌ها پیش از میلاد مسیح(ع) به عنوان دارو کاربرد داشته است.
ضدفشارخون و کلسترول
نام: پیاز کوهی یا سیرک
معروف به: والک
نام علمی: Allium
زادگاه: رشته کوه البرز
طبع: گرم و مرطوب
یکی از مهم‌ترین گیاهانی که از لحاظ دارویی و هم غذایی در فصل بهار و در کوه‌های اطراف تهران رویش دارد، والک است که معمولا در قله‌های کوه‌هایی که به رشته کوه البرز منتهی می‌شود، مثل درکه و توچال در تهران، پیدا می‌شود. محلی‌ها این سبزی‌ها را از کوه می‌چینند و در مسیرها می‌فروشند و مقدار کمی از آنها به سبزی‌فروشی‌ها هم می‌رسد. البته والک برای مردم بیشتر جنبه غذایی دارد و کمتر به عنوان دارو استفاده می‌شود. مگر اینکه این برگ‌ها را خشک کرده و بعدها به عنوان داروهای کاهنده فشار خون یا داروی ضدزخم استفاده کنند. همچنین می‌توانند گیاه را با پیازش بچینند و از پیازش به عنوان کاهنده فشار خون، کاهنده کلسترول، ضدالتهاب، ضد زخم و ضد التهاب‌های پوستی کمک بگیرند.
ضداسهال و خونریزی
نام: اسفلنج، یمینه، ریش‌بز خالدار و. . .
معروف به: شنگ
نام علمی: Tragopogon dubius
زادگاه: چمنزارهای نمناک شمال ایران، عمارلو، بین کبوترچای و زرد چین، ییلاق دامنه البرز به‌خصوص افجه و نارون
طبع: سرد و خشک
برگ‌های تازه شنگ از دشت‌ها جمع‌آوری شده و بر حسب عادت و ذائقه افراد با سرکه، نمک یا فلفل مصرف می‌شود. این سبزی به عنوان یک دیورتیک (ادرارآور) و نیز برطرف‌کننده مشکلات کلیوی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به کسانی که تکرر ادرار داشته، ناراحتی کلیه دارند یا سوزش ادار دارند، مصرفش توصیه می‌شود.
اگر دیابت دارید. . .
نام: سیر کوهی، ثوم‌الحیه یا اسقوردیون
معروف به: موسیر
نام علمی: Allium sativum
زادگاه: زاگرس و البرز
طبع: گرم و خشک
سبزی دیگری که در کوه می‌روید، موسیر است که یک سبزی کوهستانی است و در ایران بیشتر از سطح زاگرس و کمتر از البرز جمع‌آوری می‌شود. این سبزی کوهی به عنوان یک چاشنی غذایی همراه با دوغ و ماست استفاده می‌شود و به خاطر عطر و طعمی که دارد، نقش بهبوددهنده عطر و طعم را در خوراک‌‌ها دارد.
التیام دهنده زخم‌ها
از سبزی کوهی اسفلنج ( شنگ )، برای رفع مشکلات گوارشی از جمله اسهال و خونریزی معده استفاده می‌شود. البته ریشه این گیاه، لعابی تلخ‌مزه دارد که علاوه بر افزایش اشتها، خلط‌آور، نرم‌کننده سینه و التیام‌دهنده زخم‌ها این گیاه هم به صورت خام و به عنوان سبزی خوردن مورد مصرف قرار می‌گیرد. البته این سبزی قبل از گل دادن حالتی ترد و خوراکی دارد و بعد از گل دادن ضخیم شده و از حالت خوراکی‌شان خارج می‌شوند.
تنظیم کننده قند خون
موسیر از خانواده سیر بوده و اثر ضدمیکروبی‌اش بسیار بسیار بالاست و از این منظر هم در تهیه غذاها استفاده می‌شود. موسیر به راحتی هضم می‌شود و حاوی مقادیر فراوانی ویتامین C، پتاسیم، فیبر رژیمی و اسید فولیک بوده و همچنین دارای مقدار زیادی کلسیم، آهن و پروتئین است. صرف موسیر تاثیر مثبتی بر دستگاه اعصاب مرکزی دارد و سردردهای میگرنی را کاهش می‌دهد. این گیاه در کاهش سلول‌های سرطانی کبد و نیز درمان سرطان معده کمک می‌کند و مصرف منظم آن، از ورود هرگونه عفونت به معده پیشگیری می‌کند. این گیاه با داشتن خاصیت ضدانعقادی و در نتیجه رقیق کردن خون، به افرادی که دچار بیماری‌های قلبی عروقی هستند یا دچار حملات قلبی یا سکته قلبی شده‌اند، کمک مفیدی می‌کند. البته موسیر سطح قند خون را در بیماران دیابتی کاهش داده، از کاهش انسولین پیشگیری کرده و سوخت و ساز گلوکز را افزایش می‌دهد.
بوی خوش سیر
غذاهای محلی مثل پلو یا کوکوی والک و همچنین خورش والک هم از آن دسته غذاهایی هستند که فقط در اوایل بهار فرصت امتحانش هست و خیلی هم خوشمزه هستند. خوشبختانه خواص والک هم مثل سایر سبزی‌هایی که استفاده از آنها در غذاهای‌مان متداول‌تر است (مثل شوید، باقالی و. . . ) با پختن از بین نمی‌رود و صرفا برای مصرف و جذب بهتر توسط بدن آماده‌سازی می‌شود. البته بعضی از ترکیبات فرار موجود در برگ‌های والک مثل رایحه آن، ممکن است از غذا خارج شود و فضای خانه را پر کند. والک بویی شبیه سیر دارد چراکه از خانواده سیر است و درست مثل سیر، بیشتر به عنوان داروی گیاهی کاهش فشار خون مصرف می‌شود.
البته این گیاه خون را نیز رقیق می‌کند، پس اگر از داروهای کاهش فشار خون استفاده می‌کنید، در مصرف والک زیاده‌روی نکنید که خدایی ناکرده دچار خون‌ریزی‌های داخلی و. . . نشوید./ مجله سیب سبز
🔥 برای مشاهده سریع جدیدترین فال های امروز روی دکمه زیر کلیک فرمایید
