کاربرد انواع پلاستیک در زندگی روزمره چیست؟ + ویژگی آنها

پلاستیک چیست؟ | شناسه بازگردانی | میزان تولید سالیانه

معرفی و استفاده گسترده از پلاستیک در کاربردهای روزانه – که تا قبل از آن به مواد سنتی همچون فلز، شیشه یا پنبه تکیه داشتند – از نوآوری های مهم قرن گذشته است.

پلاستیک به دلایل مختلف در صنایع مختلف انقلاب ایجاد کرده است، این ماده با توجه به نوع آن نسبتا مقاوم بوده، به طور کلی برای انسان بی خطر است، مقرون به صرفه بوده، در دسترس است و می توان از آن در زمینه های مختلف استفاده کرد.

امروزه پلاستیک به جزء جدایی ناپذیر عصر مدرن تبدیل شده و ما در لحظات مختلف زندگی خود از آن استفاده می کنیم، زمانی که تلویزیون تماشا می کنیم، با رایانه کار می کنیم، سوار اتوبوس، قطار یا هواپیما می شویم همواره در حال استفاده از پلاستیک ها هستیم.

زمانی که به مطب پزشک یا بیمارستان مراجعه می کنیم یا مشغول خرید در فروشگاه مواد غذایی هستیم باز هم از پلاستیک ها استفاده می کنیم. اما پلاستیک دقیقا چیست و از کجا آمده است؟

پلاستیک چیست؟

پلاستیک از مواد موجود در طبیعت مانند گاز طبیعی، نفت، زغال سنگ، مواد معدنی و گیاهان مشتق شده و اولین پلاستیک ها توسط طبیعت تولید شده اند، آیا می دانستید لاستیک از درخت لاستیک در واقع نوعی پلاستیک است؟!

بشر در دهه 1800 میلادی و برای جایگزین کردن مواد کمیابی همچون عاج فیل و لاک لاک پشت به تولید پلاستیک علاقه مند شد و اولین پلاستیک های مصنوعی از سلولز موجود در گیاهان و درختان به دست آمده است. سلولز با مواد شیمیایی گرم شده و نتیجه آن ماده ای با دوام به نام پلاستیک می باشد.

مواد اولیه پلاستیک های امروزی از منابع مختلفی می آیند اما اغلب پلاستیک ها از هیدروکربن هایی که در گاز طبیعی، نفت و زغال سنگ یافت می شوند تولید می شوند.

پلاستیک انواع مختلفی دارد که در ادامه به برخی از رایج ترین آن ها اشاره خواهیم کرد و با مفهوم کد بازگردانی حک شده روی پلاستیک ها و میزان تولید سالیانه پلاستیک آشنا می شویم:

کد بازگردانی چیست؟

برای تسهیل در فرایند بازیافت و سایر فرایندهای انجام شده روی مواد مختلف از کد بازگردانی استفاده می شود که با توجه به آن می توان فهمید هر نوع کالا از چه ماده ای ساخته شده است.

لازم به ذکر است هرچه رقم کد بازگردانی بیشتر باشد بازیافت آن سخت تر انجام می شود.

پلاستیک از جمله موادی است که برای آن کد بازگردانی تعریف شده و عدد درج شده به عنوان کد بازگردانی نشان دهنده نوع آن پلاستیک می باشد.

1. پلی اتیلین ترفتالات (Polyethylene Terephthalate یا PET یا PETE)

پلی اتیلین ترفتالات بیشتر از سایر انواع پلاستیک در سراسر جهان تولید می شود. این ماده شفاف و سفت است و زمانی که در پارچه استفاده می شود به عنوان پلی استر از آن یاد می شود.

یکی از مهم ترین کاربردهای پلی اتیلین ترفتالات در زمینه بسته بندی یا بطری های نوشیدنی است، به عنوان مثال برای تولید بطری های آب معدنی به کار می رود و به راحتی قابل بازیافت می باشد.

برخی کاربردهای این پلاستیک شامل بطری های ادویه جات، سینی های مواد غذایی منجمد، ظروف یک بار مصرف، بطری دهانشویه و دیگر بطری های توالت و پوشاک می باشد.

از جمله مزایای پلی اتیلین ترفتالات نسبت به سایر پلاستیک ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاربردهای گسترده آن به عنوان پلی استر
• عایق رطوبت بسیار موثر
• مقاوم در برابر خرد شدن

این پلاستیک قابل بازیافت است و کد بازگردانی اش #1 می باشد، به عبارت دیگر زمانی که روی کالای پلاستیکی این کد را مشاهده می کنید به معنای آن است که در ساخت آن از پلی اتیلین ترفتالات استفاده شده است.

2. پلی اتیلن (polyethylene یا PE)

پلی اتیلن دارای انواع مختلفی می باشد که از جمله رایج ترین آن ها می توان به پلی اتیلن کم چگالی (LDPE) و پلی اتیلن با چگالی بالا (HDPE) اشاره کرد که خصوصیات آن ها متفاوت می باشد.

پلی اتیلن با چگالی کم، نوعی پلاستیک شفاف و منعطف است که به صورت گسترده در بسته بندی ها و کیسه های پلاستیک در فروشگاه های مواد غذایی استفاده می شود. این ماده از انعطاف پذیری بالایی برخوردار است اما مقاومت کششی پایینی دارد.

پلی اتیلن با چگالی بالا،نوعی پلاستیک سفت است که برای بسته بندی های پلاستیکی محکم تر مانند ظروف شوینده لباسشویی و همچنین کاربردهای ساختمانی یا سطل های زباله استفاده می شود. این ماده هنگام قرار گرفتن در معرض انواع مواد در برابر خوردگی مقاومت نشان می دهد.

پلی اتیلن با وزن مولکولی فوق العاده، نوع دیگری از پلی اتیلن است که استحکام آن حتی از فولاد نیز می تواند بیشتر باشد، از این پلاستیک بیشتر در برخی تکنیک های پزشکی مانند ایمپلنت لگن و غیره استفاده می شود.

کد بازگردانی پلی اتیلن با چگالی بالا  #2 و پلی اتیلین با چگالی کم #4 می باشد.

پلاستیک پلی اتیلن با چگالی بالا رایج ترین پلاستیک بازیافت شده است و یکی از ایمن ترین انواع پلاستیک محسوب می شود، در حالی که پلی اتیلن با چگالی پایین اگرچه نسبتا بی خطر است اما معمولا بازیافت نمی شود.

3. پلی وینیل کلراید (Polyvinyl Chloride یا PVC)

پی وی سی از پلاستیک های شفاف و مقاوم در برابر ضربه و خوردگی است که بیشتر در کاربردهای ساختمانی و تجاری همچون لوله کشی، عایق کاری سیم های الکتریکی و همچنین در بسته بندی های محکم مانند ظروف یک بار مصرف، لوله ها، کفپوش، قاب پنجره و عایق سیم های الکتریکی استفاده می شود.

در مشاغل ساختمانی لوله پی وی سی اغلب با کلمه اسکجول 40 یاد می شود که نشان دهنده ضخامت لوله نسبت به طول آن می باشد.

از جمله مزایا و خصوصیات پی وی سی نسبت به سایر پلاستیک ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شکنندگی
• سفت و سخت (گرچه انواع مختلف پی وی سی در واقع بسیار انعطاف پذیر طراحی شده اند)
• استحکام

کد بازگردانی این پلاستیک #3 می باشد. بازیافت آن سخت است و کمتر از 1 درصد مواد ساخته شده از این نوع پلاستیک بازیافت می شوند.

4. پلی پروپیلن (Polypropylene یا PP)

پلی پروپیلن نوعی پلاستیک با دوام است که می تواند در مقابل بسیاری دماها و مواد مقاومت نشان دهد. این پلاستیک نیمه شفاف و دارای سطحی با اصطحکاک پایین است، به خوبی با مایعات واکنش نشان نمی دهد، به راحتی آسیب های آن تعمیر می شود و مقاومت الکتریکی خوبی دارد (به عنوان مثال عایق الکتریکی خوبی است).

همچنین پلی پروپیلن به دلیل انعطاف پذیری و سازگاری بالا از پر کاربردترین پلاستیک های بازار می باشد.

از این پلاستیک در کاربردهای مختلف که شامل بسته بندی برای محصولات مصرفی، درپوش بطری های نوشیدنی، ظروف یک بار مصرف، بطری های ادویه، قطعات پلاستیکی برای صنعت خودرو، به خصوص ابزاری همچون لولای زنده و منسوجات استفاده می شود.

از جمله مزایا و خصوصیات پلی پروپیلن نسبت به سایر پلاستیک ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده در لولای زنده
• تولید آسان

کد بازگردانی این پلاستیک #5 می باشد.

در حال حاضر تنها 3 درصد محصولات پلی پروپیلن در ایالات متحده بازیافت می شوند.

5. پلی استایرن (Polystyrene یا PS)

پلی استایرن نوعی پلاستیک همه کاره است که می تواند محکم و شفاف یا به فرم فوم مات تولید شود. از این پلاستیک به صورت گسترده در بسته بندی ها و تحت نام تجاری استیروفوم استفاده می شود.

از جمله کاربردهای آن می توان به ظروف یک بار مصرف همچون بشقاب ها، فنجان، کارد و چنگال، عایق ساختمانی و به عنوان یک ماده شفاف طبیعی برای تولید درب نوشابه های غیر الکلی یا ابزار پزشکی مانند لوله های آزمایش یا ظروف پتری اشاره کرد.

از جمله مزایا و خصوصیات پلی استایرن نسبت به سایر پلاستیک ها استفاده از آن در کاربردهای فوم می باشد.

کد بازگردانی این پلاستیک #6 می باشد و برای بازیافت چندان مورد توجه قرار نمی گیرد.

6. اسید پلی لاکتیک (Polylactic Acid یا PLA)

اسید پلی لاکتیک نسبت به سایر پلاستیک های دیگر این لیست منحصر به فرد است زیرا از زیست توده به جای نفت مشتق شده و به همین دلیل بسیار بهتر از مواد پلاستیکی سنتی تجزیه می شود.

برخی کاربردهای این نوع پلاستیک شامل لیوان ها و ظروف قابل تجزیه، بسته بندی های مواد غذایی، چاپ سه بعدی، بطری ها و برخی ابزار پزشکی می باشد.

از جمله مزایا و خصوصیات اسید پلی لاکتیک نسبت به سایر پلاستیک ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تجزیه پذیری
• امکان چاپ سه بعدی

کد بازگردانی این پلاستیک #7 O می باشد و پلاستیک هایی که با این کد بازگردانی ثبت شده اند معمولا بازیافت نمی شوند.

7. پلی کربنات (Polycarbonate یا PC)

پلی کربنات یک ماده شفاف است که به دلیل بالا بودن مقاومت آن در برابر ضربه نسبت به سایر پلاستیک ها شناخته شده است. این پلاستیک در گلخانه ها که به هر دو قابلیت انتقال بالا و استحکام بالا نیاز دارند و همچنین در وسایل ضد شورش پلیس استفاده می شود.

برخی کاربردهای این پلاستیک شامل استفاده در عینک های آفتابی، پوشش استخر، انواع نورگیرها و شیشه های نشکن می باشد.

از جمله مزایا و خصوصیات پلی کربنات نسبت به سایر پلاستیک ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شفاف
• استحکام بالا

کد بازگردانی این پلاستیک #7 O می باشد.

8. آکریلیک (Acrylic یا PMMA)

آکریلیک بیشتر به دلیل کاربرد آن در ساخت دستگاه های نوری شناخته شده است. این ماده به شدت شفاف، مقاوم در برابر خراش و سایش، مقاوم در مقابل گلوله و اشعه UV است و در صورتی که بشکند احتمال این که به بافت های حساس نزدیک آن از جمله پوست یا چشم آسیب برساند کمتر است.

لازم به ذکر است مقاوم بودن اکریلیک 17 برابر بیشتر از شیشه بوده و نگهداری آن راحت تر است.

برخی کاربردهای آکریلیک عبارتند از: استفاده در ساخت آکواریوم، لنز چراغ های بیرونی خودرو، وان حمام، سینک، لنزهای چشمی و مواد ترمیم کننده دندان.

از جمله مزایا و خصوصیات آکریلیک نسبت به سایر پلاستیک ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شفاف
• ضد خش

کد بازگردانی این پلاستیک #7 O می باشد.

9. استال یا پلی اکسی متیلن (Acetal یا POM)

استال یک پلاستیک مستحکم کششی بسیار بالا با خاصیت ضد اصطحکاک است که به دلیل مقاومت بالایش در برابر گرما، سایش، آب و ترکیبات شیمیایی شناخته شده است.

ضریب اصطحکاک پایین به همراه سایر خصوصیات این پلاستیک باعث شده از آن در کاربردهایی نظیر چرخ دنده استفاده شود، همچنین در ساخت فنر، قطعات پمپ، قطعات ماشین آلات صنعتی، ساخت دستگیره، نساجی، خودروسازی، ساخت لوازم خانگی، هواکش و غیره کاربرد دارد.

از جمله مزایا و خصوصیات استال نسبت به سایر پلاستیک ها می توان به اصطحکاک پایین آن اشاره کرد.

کد بازگردانی این پلاستیک #7 O می باشد.

10. نایلون (Nylon یا PA)

نایلون از انواع پلاستیک پر کاربردی ست که به صورت گسترده در زمینه های مختلف از جمله پوشاک، تقویت کننده مواد پلاستیکی مانند لاستیک اتومبیل، در وسایل نقلیه و تجهیزات مکانیکی و همچنین به عنوان طناب یا نخ استفاده می شود.

نایلون به دلیل استحکام بالا، مقاوم بودن در برابر دمای بالا و سازگاری شیمیایی زیادی که نسبت به سایر پلاستیک ها دارد به عنوان جایگزینی برای فلزات کم مقاومت در کاربردهایی همچون موتورهای ماشین نیز استفاده می شود.

از جمله مزایا و خصوصیات نایلون نسبت به سایر پلاستیک ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استحکام بالا
• مقاومت گرمایی

کد بازگردانی این پلاستیک #7 O می باشد.

11. اکریلونیتریل بوتادین استایرن (ABS)

ABS پلاستیکی مقاوم، منعطف، براق، با قابلیت پردازش بالا است که در برابر مواد شیمیایی فاسد کننده و ضربه های فیزیکی بسیار مقاوم می باشد. استفاده از آن بسیار ساده است، به راحتی در دسترس است و درجه دمای ذوب پایینی دارد که باعث شده به راحتی بتوان از آن در چاپ سه بعدی استفاده کرد.

هزینه تولید این پلاستیک نسبتا کم است و اغلب در صنایع خودروسازی و سرد کننده ها استفاده می شود.

برخی کاربردهای دیگر ABS شامل استفاده از آن در ساخت جعبه، سرپوش های محافظ، چمدان و اسباب بازی کودکان می باشد.

از جمله مزایا و خصوصیات ABS نسبت به سایر پلاستیک ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مقاوم در برابر ضربه
• دسترسی ساده
• تولید راحت
• انتخاب اول برای چاپ سه بعدی

کد بازگردانی این پلاستیک #7 O می باشد.

میزان تولید سالیانه پلاستیک در جهان

آمار زیر میزان تولید کلی پلاستیک در سراسر جهان طی سال های 1950 تا 2018 را نشان می دهد. همان طور که مشاهده می کنید در سال 2018 تولید پلاستیک در جهان حدود 359 میلیون تن بوده است:

سال 1950: حدود 1.5 میلیون تن
سال 1976: حدود 50 میلیون تن
سال 1989: حدود 100 میلیون تن
سال 2002: حدود 200 میلیون تن
سال 2008: حدود 245 میلیون تن
سال 2009: حدود 250 میلیون تن
سال 2010: حدود 270 میلیون تن
سال 2011: حدود 279 میلیون تن
سال 2012: حدود 288 میلیون تن
سال 2013: حدود 299 میلیون تن
سال 2014: حدود 311 میلیون تن
سال 2015: حدود 322 میلیون تن
سال 2016: حدود 335 میلیون تن
سال 2017: حدود 348 میلیون تن
سال 2018: حدود 359 میلیون تن

منابع : creativemechanisms.com – acplasticsinc.com – plasticsmakeitpossible.com

🔥 برای مشاهده سریع جدیدترین فال های امروز روی دکمه زیر کلیک فرمایید

فال ام را نشان بده